“Heel normaal”, zegt Danielle van der Wiele uitdagend. Het is het antwoord op de vraag hoe de VVD-lijsttrekker denkt dat het zal zijn om na de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart met een fractie van drie of vier vrouwen in de gemeenteraad van Zaltbommel te zitten. Het antwoord is zowel een kwinkslag naar een verkiezingsleus van haar partij als een statement; want zo ‘normaal’ is dat toekomstbeeld niet in Zaltbommel. De politiek in de gemeente aan de Waal is van oudsher een arena van en voor mannen.
Slechts drie vrouwen zitten er nu in de 21-koppige gemeenteraad: Andrea Haubrich van de lokale partij ZVV (met 5 zetels), Gerrine Fernhout (VVD, fractie met 2 zetels) en Hellen Sluiter (GroenLinks, 1 zetel). Het zeskoppige college (inclusief burgemeester Peter Rehwinkel) bestaat daarnaast in zijn geheel uit mannen. Sinds de oprichting van de huidige gemeente Zaltbommel in 1998 heeft die weliswaar in Nanny Peereboom vijf jaar een vrouw als burgemeester gehad, maar opmerkelijk weinig vrouwelijke raadsleden. Verreweg de meeste vrouwen die het wel tot raadslid in Zaltbommel schopten, werden dat doordat voorkeurstemmen hen vanaf lagere plaatsen op kieslijsten de raad in katapulteerden. Dat ging niet zelden gepaard met hevig gemor van door de kiezers opzijgeschoven mannelijke kandidaten.
Uitzonderlijk
De kieslijst die de Zaltbommelse VVD in december voor de komende verkiezingen presenteerde, wekte dan ook verbazing: die lijst bestaat voor bijna de helft uit vrouwen (zes van de dertien kandidaten), en vrouwen bekleden erop de plaatsen 1 tot en met 4. Ook binnen de VVD landelijk is dat uitzonderlijk. De Zaltbommelse liberalen verslaan ermee de VVD Baarn, die prat gaat op een vrouwentop 3.
Dat was geen opzet, zo verzekert voorzitter Dick Brandwijk van de overkoepelende VVD Bommelerwaard. “We gingen in Zaltbommel wel voor duidelijke vernieuwing. Daarom staan er veel nieuwe gezichten op de lijst. Maar dat deze uitslag uit de kandidaatstellingsprocedure en de algemene ledenvergadering kwam rollen, was ook voor ons een verrassing. Ik ben er wel heel blij mee. Het zijn vier topvrouwen, die als team sterk zijn en weten waar zij voor staan.”
Belangrijker dan geslacht, is voor Brandwijk de diversiteit van de kandidaten. Lijsttrekker Danielle van der Wiele (42) is onderwijsadviseur, Afghanistanveteraan Willemien van Gog (42) op 2 is rechercheur bij de marechaussee, nummer 3 Isabel Plessius (22) studeert bestuurskunde en Mieke Smit (55) op 4 is juridisch dienstverlener én melkveehouder.
Top 5
Na de VVD scoort in Zaltbommel D66 het best als het gaat om vrouwen in de top 5 van de kieslijst. D66 heeft Elke Meyers op 2 en An van Tuijl op 5. De lijstcombinatie PvdA/GroenLinks heeft Anneliese van Oort op 3. CDA, ZVV en nieuwkomer SP hebben hun hoogste en enige vrouw in de top 5 op de vierde plaats gezet: Adrie van Baalen (CDA), Andrea Haubrich (ZVV) en Anneke Ripmeester (SP). Hekkensluiters zijn de ChristenUnie met Mathilde de Hart op 5 en de SGP zonder een vrouw.
GroenLinks ging bijna altijd bewust de Zaltbommelse verkiezingen in met vrouwen op verkiesbare plaatsen. Hellen Sluiter van GroenLinks functioneert nu als ‘eenmansfractie’ en is een van de weinige vrouwen in de Zaltbommelse gemeenteraad. Ze ervaart dat laatste niet als een probleem. “We weten elkaar als raadsleden toch wel te vinden. Soms bedenk ik na een bijeenkomst pas achteraf ‘goh, ik was hier weer eens de enige vrouw’.’’
Haantjesgedrag
Sluiter, bij de komende verkiezingen op plaats 14 van de combinatielijst PvdA/GroenLinks, juicht het toe dat er door de lijst van de VVD mogelijk meer diversiteit komt in de gemeenteraad. “De raad in Zaltbommel is toch een beetje een mannenbolwerk. We hebben een gemêleerde samenleving en het zou mooi zijn als de gemeenteraad daarvan een afspiegeling is; al hoeft het wat mij betreft niet per se fiftyfifty te zijn. Het is uitstekend als meer vrouwen gaan meebepalen. Gemiddeld hebben vrouwen, zonder dat je moet generaliseren, toch een andere kijk op zaken, diepgaander en genuanceerder. Ook hebben vrouwen meestal minder last van zogenoemd haantjesgedrag. Het is daarbij natuurlijk wel belangrijk wat de capaciteiten van de VVD-vrouwen zijn, en wat ze willen.’’
VVD-lijsttrekker Van der Wiele zegt vooral ‘een frisse bries’ te willen creëren in de politiek. “Daar kijk ik naar uit. We zorgen voor een vernieuwende blik, maar dat staat er los van dat we vrouwen zijn. Dat is de VVD gewoon van plan. Dat ons dat menens is, gaan we laten zien met een verrassende verkiezingscampagne.” De details daarover geeft ze pas bloot na de officiële ‘kick-off’ van de VVD-campagne, komende zondag 14 januari in brasserie ’t Stadshuis in Zaltbommel.
Communicatie
Van der Wiele vindt het ‘wel interessant’ te filosoferen over het verschil tussen mannen en vrouwen in de politiek. “Onderzoek toont aan dat de communicatie van vrouwen gericht is op de instandhouding van relaties, die van mannen op uitvoering en volbrenging van taak en doel. De combinatie daarvan lijkt me ideaal in de gemeenteraad.”
Ook burgemeester Peter Rehwinkel ziet de VVD-lijst als een goede ontwikkeling. “Ik ben er voorstander van dat de raad als volksvertegenwoordiging een afspiegeling is van de maatschappij. Daarom is het goed als meer dan de huidige 3 van de 21 Zaltbommelse raadsleden vrouwen zouden zijn. Maar ik geloof niet dat er veel verschil bestaat in de wijze van politiek bedrijven tussen mannen en vrouwen. Daarom denk ik dat er niet veel verandert qua sfeer en besluitvorming in de gemeenteraad in Zaltbommel.”
Drie zetels
Van der Wiele hoopt op minimaal drie zetels. “Bij drie zetels hebben we winst behaald, daar gaan we voor.” Toch is het niet denkbeeldig dat de liberale vrouwen alle vier in de raad komen. De VVD had in Zaltbommel al eens eerder vijf zetels. Dat was na de raadsverkiezingen van 2002, waarbij de latere Tweede Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg met voorkeurstemmen werd gekozen. En bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen, in 2017, stemden in Zaltbommel 3437 kiezers op de VVD, ruim 20 procent van de stemmen. Dezelfde score is bij de gemeenteraadsverkiezingen goed voor zeker vier zetels.
Op 21 maart moet de VVD echter ook concurreren met de lokale ZVV, die nu vijf zetels inneemt. Aan de andere kant sleepte de PVV bij de landelijke verkiezingen ruim 10 procent van de Zaltbommelse stemmen in de wacht, en de partij van Geert Wilders doet in Zaltbommel niet mee aan de raadsverkiezingen.
SGP
De SGP zit nu met vier mannen in de gemeenteraad. Lijsttrekker en fractievoorzitter Geert Bok ziet geen meerwaarde in de verwachte toevloed van vrouwen in de raad. “Ik geloof niet dat een fractie met drie of vier vrouwen verschil zal uitmaken voor de sfeer. Die is altijd goed, die wordt er niet beter of slechter door. Net zoals dat het geen verschil maakt als een fractie helemaal uit mannen bestaat. Ik heb geen idee wat de overwegingen van de VVD voor deze lijst waren, maar ik vind het prima. Ik heb ze onlangs gesproken, en ze komen op me over als capabele vrouwen.”
Bok ziet dan ook geen belemmeringen voor het sluiten van een eventuele coalitie met deze VVD na de verkiezingen. Ook Van der Wiele meent niet dat de toekomstige samenstelling van de VVD-fractie lastig kan zijn bij coalitievorming met partijen als SGP en ChristenUnie. “Ik zie geen enkele reden om een uitzondering te zijn in de samenwerking met andere partijen.”
De nummer 5 op de lijst van de VVD, Willem Posthouwer, heeft er tenslotte allemaal wel schik in. Voor de verkiezingscampagne werkt hij intensief samen met het viertal vrouwen. “Maar ik moet natuurlijk als hoogste man op de lijst zelf wel heel veel voorkeurstemmen kunnen krijgen”, zegt hij met een knipoog.
