Marcel (37, sportinstructeur en dj) is vader van dochter Alyssa (11) en stiefdochter Aisha (18). Marcel heeft zijn dochters al meer dan twee jaar niet gezien. Marcel: “Drie jaar geleden ging ik weg bij mijn vrouw. Het ging al heel lang slecht, maar ik bleef voor de kinderen. Een jaar voor de scheiding zijn we getrouwd. Dat klinkt misschien onlogisch, maar ik wilde het nog een kans geven. En wat ook meespeelde: door een huwelijk was het voogdijschap goed geregeld. Mijn ex had al vaak gedreigd dat ik Alyssa niet meer te zien zou krijgen, als ik bij haar weg zou gaan. Ook de vader van haar andere dochter hield ze op afstand. Wat er ook zou gebeuren, ik wilde juridisch gezien zo sterk mogelijk staan.
Helaas heeft het niet geholpen. Vanaf het moment dat ik ben weggegaan, heeft mijn ex de omgangsregeling gesaboteerd. Ik wilde co-ouderschap, om de week Alyssa bij mij. Dat wilde ze niet. Via de rechter kreeg ik uiteindelijk de woensdagavond plus slapen en een dag en nacht in het weekend. In het begin werkte het redelijk. Tot ik een nieuwe vriendin kreeg en het contact steeds moeizamer verliep. Ik mocht mijn dochter niet meer zien, en als ik mijn advocaat om raad vroeg suste hij de boel: wacht maar tot ze twaalf is, dan mag ze zelf beslissen.
Terug naar de rechter was een optie geweest, maar dat is heel duur. In mijn geval is de situatie waar ik al die jaren bang voor ben geweest, een feit geworden: mijn ex houdt mijn dochter bij mij vandaan. Iedere ochtend word ik wakker met een vreselijk gemis. Volgens de wet heb ik mijn rechten als vader, maar wie ziet erop toe dat die rechten ook nageleefd worden? Waar moet ik heen als ik voor de zoveelste keer voor een dichte deur sta? Ze kunnen moeders dwingen om zich aan de afspraken te houden met een taakstraf, maar dat doen ze niet uit belang voor het kind; ze kunnen haar een dwangsom opleggen, maar ook dat gebeurt niet omdat het kind dan indirect benadeeld wordt. Tot slot kan Alyssa worden opgehaald met een politie-escorte, maar dat vind ik zelf geen optie, veel te traumatisch. Ik weet onderhand niet meer wat ik moet doen. Ik heb al zo vaak voor een leeg huis ” gestaan.”
Marcel is niet de enige vader die zijn kind moet missen. In Nederland gaan jaarlijks ongeveer 110.000 stellen uit elkaar, en raken meer dan 500.000 kinderen ‘vaderloos’. Rechters hebben steeds meer oog voor de rechten van vaders en leggen zwaardere straffen op aan moeders die zich niet aan omgangsregelingen houden. Toch leidt dit vaak niet tot een betere samenwerking. Zelfs als vader de wet achter zich heeft, lijkt het erop dat moeder sterker staat. Hoe komt dit?
Ton van den Berg is gezinscoach en bemiddelt bij echtscheidingen. Hij heeft veel ervaring met de problematiek van vaders: “De haat tussen exen kan zo groot zijn, dat beschuldigingen puur gemaakt worden om elkaar dwars te zitten. Ik heb meegemaakt dat moeders onterecht aanklachten indienden wegens kindermishandeling, stalking of incest. Een boze moeder kan op deze manier de situatie voor de vader gemakkelijk benadelen. Jeugdzorg is voorzichtig met dit soort beschuldigingen. Ze willen geen steken laten vallen. De rechter zal negen van de tien keer beslissen dat vader tijdelijk geen contact mag hebben, voor de rust van het kind en om uit te zoeken of de aanklacht waar is.”
Vaders lopen na een scheiding vaak vast in allerlei stadia van het scheidingsproces, of durven geen scheiding aan te gaan uit angst voor het gevecht. Pieter (35) is getrouwd en vader van twee kinderen. “Ik ben niet gelukkig in mijn huwelijk en mijn vrouw volgens mij ook niet. De passie is weg. We vrijen hooguit eens in de maand en als het aan haar ligt, hoeft het helemaal niet meer. We hebben veel ruzie, toch wil ze niet scheiden. Volgens haar is dit een fase en moeten we volhouden voor de kinderen. Natuurlijk wil ik voor de kinderen ook het liefst een goed gezin vormen. Maar ouders die geen intimiteit hebben en veel ruziemaken: hoe kan dat goed voor kinderen zijn?”
“Ik blijf uit verantwoordelijkheidsgevoel, schuldgevoelens en angst. Wat de situatie nog lastiger maakt, is dat ik verliefd ben op een andere vrouw en met haar ben vreemdgegaan. Dat heeft de situatie niet geholpen. Ik ben nu de boosdoener. Als ik wegga, zo zei mijn vrouw laatst, dan houdt zij de kinderen. Ik zal alles op alles zetten om mijn kinderen te blijven zien, maar ik ben bang dat zij toch meer invloed zal hebben dan ik. Ik kan me geen leven zonder mijn kinderen voorstellen. Daarom wil ik alleen scheiden als mijn vrouw dat ook wil. Als we met ruzie en strijd uit elkaar gaan, ben ik bang dat ik mijn kinderen nog maar heel weinig zal zien en dat risico durf ik niet te nemen.”
Jeroen (40, zelfstandig ondernemer) nam de stap wel. Twee jaar geleden ging zijn relatie uit, een wederzijdse beslissing. Jeroen wilde co-ouderschap over zijn zoon (8) en zijn ex stemde daarin toe. Jeroen: “De ene week was hij bij haar, de andere bij mij. Het ging prima, tot ze na een half jaar spijt kreeg van de scheiding. Ze wilde terug. Toen ik haar duidelijk maakte dat ik een nieuwe relatie had, was de boot aan. Van de ene op de andere dag wilde ze ‘haar’ zoon fulltime thuis hebben. Omdat onze regeling onderling was afgesproken, had ik geen poot om op te staan. Ik zie mijn zoon nu alleen in het weekend. Hij heeft er nachtmerries van en begrijp niet waarom het wéér anders is. Hij vraagt me steeds waarom hij niet meer bij mij mag wonen. Maar wat moet ik daarop zeggen? Je moeder wil het niet?”
Jeroen ging naar de rechter met het verzoek om gezag. Jeroen: “Zolang zijn moeder ‘de baas’ is, mist mijn zoon een wezenlijk deel van zijn leven. Hij mist mijn moeder die bij ons om de hoek woont en met wie hij een sterke band heeft. Hij mist de sportclub waar hij in zijn week bij mij veel naartoe ging en zijn vriendjes uit de straat. Ik mis hem ook. Ik wil mijn zoon ook door de week kunnen zien, ik wil helpen met huiswerk en hem ’s ochtends naar school brengen. En, en dat is misschien wel het ergst, ik wil niet dat hij te veel onder invloed staat van zijn moeder. Zij maakt mij en mijn familie zwart, ze vertelt leugens. Ik ben zelfs een keer opgepakt door de politie vanwege een valse beschuldiging van haar. Ik wil daar verder niet op ingaan en het is gelukkig met een sisser afgelopen, maar feit is dat mijn ex onze zoon gebruikt als wapen. Het is slecht voor zijn ontwikkeling en doet hem veel verdriet.”
Jeroen legde zijn zorgen niet alleen bij de rechtbank neer, maar ook bij de politie, huisarts, school, kinderpsycholoog en het Advies Meldpunt Kindermishandeling. “Maar niemand doet iets. Zelfs de rechtbank niet. We hebben gedeeld voogdijschap, wat in theorie betekent dat we samen moeten overleggen over belangrijke beslissingen. In de praktijk doet zij gewoon wat ze wil, wat betreft school of sportkeuzes. Ook al overtreedt ze hiermee de wet, ze wordt niet vervolgd. Aangifte doen bij de politie is heel moeilijk, omdat ze het gewoon niet aannemen. Maar oh wee als ik de alimentatie niet betaal! De rechter gaf ons vooral een dringend advies: samen in mediation.”
Voor vaders als Marcel, Jeroen en Pieter klinkt het als een utopie, mediation. Wat kunnen vaders doen om hun situatie te verbeteren? Volgens gezinscoach Ton is vooral hun houding ten opzichte van de ex belangrijk. Ton: “Ik zie vaak dat vaders bang zijn. Ze voelen zich schuldig over het mislopen van het huwelijk en stellen zich afhankelijk op. De vrouw bepaalt vervolgens hoe de zaken geregeld worden en dat is meestal niet in zijn voordeel. Ik zie ook veel onhandige communicatie per sms en e-mail: emotionele uitingen, ruzies, verwijten… Het werkt allemaal averechts. Feit is dat vaders met voogdijproblemen moeten beschikken over een lange adem. Het bereiken van een goede omgangsregeling is een kwestie van rustig blijven en steeds weer gepaste actie ondernemen. Wat die gepaste actie is, hangt af van de situatie. Soms moeten vaders even afstand nemen en de omgang tijdelijk onderbreken, om het vervolgens weer op te bouwen. Vaak zien moeders na verloop van tijd vanzelf wel in dat ook zij voordeel hebben bij een flexibele omgangsregeling. Blijft de communicatie stroef, dan kan professionele begeleiding in de vorm van een mediator of gezinscoach uitkomst bieden.”
Vader Marcel heeft de hoop opgegeven. Hij gelooft er niet meer in en wil zijn kind beschermen voor de strijd. Uit ervaring weet hij wat ouderlijke ruzie teweegbrengt bij een kind. Toen hij vier was, gingen zijn ouders met ruzie uit elkaar en werd het contact met zijn vader verbroken. Hij weet hoe het voelt om als kind tussen twee vuren te zitten. Marcel: “Mijn moeder wilde niet dat ik mijn vader zag en vertelde allerlei nare dingen over hem. Ik wist niet wat ik moest geloven. Het loyaliteitsconflict was enorm. Zolang moeder boos is op vader, heeft een kind het gevoel te moeten kiezen. Ik moest op mijn twaalfde van mijn moeder tegen de Kinderbescherming zeggen dat ik mijn vader niet wilde zien. Ik wilde solidair zijn naar beide ouders, maar woonde bij mijn moeder en haar invloed was groot. Het missen van mijn vader heeft een enorme impact gehad op mij. Het is iets waar ik nog steeds last van heb. Daarom vind ik het ook zo vreselijk dat mijn dochter nu hetzelfde meemaakt. Ik weet hoe ze zich voelt. Het contact met mijn vader is nooit meer hersteld, maar ik hoop dat ik bij Demi nog een kans krijg als zij ouder is. We hadden een superband. Ik vind het verschrikkelijk dat ik haar ontwikkeling mis, de opvoeding, het contact en het plezier. Ik hoop dat zij zich later nog herinnert hoe het vroeger was.”
Meer weten over de wankele positie van vaders bij scheiding?
Stichting Dwaze Vaders zet zich op allerlei manieren in voor het waarborgen van contact met beide ouders voor kinderen na echtscheiding.
www.dwazevaders.nl
Foto van Lukas Rychvalsky via Unsplash
