Hoe dan, vraag je je waarschijnlijk af. Bloed is bepaald geen zeldzaam special effect in de gemiddelde blockbuster. En de veelbesproken scène is best onschuldig. Vlak na haar tweede huwelijk, met Henry Stuart Darnley, wast Mary zich en ja, dan zie je wat menstruatiebloed. Een vlekje op haar nachtgewaad en wat rozerood gekleurd water in de schaal van de hofdame die net de binnenkant van haar dijen heeft schoongeveegd. Zo wordt met minimale middelen een heus koningsdrama verbeeld: Mary kon namelijk maar geen troonopvolger baren.
Josie Rourke: ‘Het is waarschijnlijk de meest ongecompliceerde scène die we hebben gedraaid’
Toegegeven: het bloed in de film is overtuigender dan dat in de gemiddelde maandverbandcommercial – dat is vaak blauw immers – maar qua hoeveelheid is het natuurlijk een lachertje. In legio filmscènes spat het nepbloed in het rond. Duizenden liters gutsen er over de set. Geen journalist die daar een vraag over stelt. Maar een beetje menstruatiebloed kleurt het gesprek rond de rode loper. In de VS althans.
Regisseur Josie Rourke kreeg in elk geval eindeloos veel vragen over het waarom van het fragment en over hoe moeilijk het moest zijn geweest om deze op te nemen. tegen onder meer de Press Association kreeg een nogal nuchter antwoord: ‘Het is waarschijnlijk de meest ongecompliceerde scène geweest die we hebben gedraaid, omdat er zes vrouwen op de set waren en die weten allemaal hoe het werkt.’ En: ‘We moeten dit juist wel laten zien, omdat het ongeveer de helft van ons op een zeker moment van ons leven overkomt. Dat we niet vaker zo’n scène laten zien, is eerder een beetje teleurstellend.’
Ook Saoirse Ronan – de actrice die Mary vertolkt – vindt het een belangrijke scène. Tegen de Amerikaanse Vogue: ‘Ik geloof niet dat veel andere films dit al hebben gedaan. Als ik erover nadenk: toen ik jonger was sprak niemand in mijn omgeving woorden als ’tampon’ of ‘ongesteld’ uit, of iets dat daar op leek. Het is nog steeds nieuw om iets dat eigenlijk heel natuurlijk en gewoon is op het witte doek te tonen.’ Functioneel bloed schittert inderdaad in afwezigheid als je de tv- en filmgeschiedenisboeken er op na slaat. In de fantasyserie Game of Thrones krijgt Sansa de zenuwen als haar bedlakens rood zijn gekleurd, waardoor ze rijp is kinderen voor haar ‘beloved king’ te baren. In aflevering 2 van de comedyserie Girls heeft Lena Dunham bloed aan haar vingers. Dan is er nog de sleutelscène onder de douche in de horrorfilm Carrie, naar het boek van Stephen King. Horror. Fantasy. Comedy. Aan het genreoverzicht kunnen we nu dus ook de kostuumfilm toevoegen.
Saoirse Ronan: ‘Ik geloof niet dat veel andere films dit al hebben gedaan’
Period film Mary Queen Of Scots is nogal losjes gebaseerd op de biografie Queen of Scots: The True Life of Mary Stuart van John Guy. Verhaal in het kort: Mary Stuart (1542-1587) wordt op haar 16de koningin van Frankrijk. Op haar 18de is ze alweer weduwe. Ze weerstaat de druk om opnieuw in het huwelijk te treden en keert in plaats daarvan terug naar haar geboorteland Schotland waar ze de troon opeiste. Alleen valt Schotland – net als Engeland – onder de heerschappij van Koningin Elizabeth I (1533-1603) alias The Virgin Queen. Zie hier de ultieme ingrediënten voor een kostuumdrama natuurlijk: twee vrouwelijke staatshoofden in een door mannen gedomineerde wereld die ook nog eens rivalen zijn op het gebied van macht én liefde. Bedrog en samenzweringen in beider hofhoudingen brengen zowel de Engelse als Schotse troon in gevaar en zullen de loop van de geschiedenis bepalen.
Bloody Mary – maar niet vanwege haar menstruatie
De veelbesproken menstruatiescène van Queen of Scots zit er niet alleen in uit effectbejag of om menstruatie te normaliseren. De menstruatiecyclus – voorwaarde om een erfgenaam te kunnen produceren – is nu eenmaal een belangrijk onderdeel van koningsdrama’s. Niet alleen bij de Queen Mary uit de film, (Mary Stuart, 1542-1587), maar ook bij de Queen Mary waarmee ze vaak wordt verward (Mary Tudor, 1516-1558) is dit een issue. Deze Queen Mary verwierf faam als ‘Bloody Mary’. Die bijnaam dankte ze trouwens niet aan hevige menstruaties, maar aan de gruwelijke manier waarop zij haar tegenstanders (protestanten) de dood in joeg.
Dat Bloody Mary niet nader gespecificeerde menstruatieklachten had, weten we door Giovanni Michieli, de toenmalige Venetiaanse ambassadeur aan haar hof. Hij weet deze aan de zware psychische en lichamelijke belasting die het besturen van een rijk met zich meebracht. Ze zou al zijn gestopt met menstrueren kort na haar huwelijk met Filips II, in 1554. Vier jaar voor haar dood dus. Desalniettemin dacht Mary tot twee keer toe dat ze zwanger was, maar dat bleek te zijn ingebeeld. De zo gewenste troonopvolger kwam er dus niet. In 1558 stierf zij, vermoedelijk aan een aandoening aan de hypofyse.
Was er sprake van een vrouwelijk defect?
Meer period drama? Ook de eerder genoemde filmkoningin – The Virgin Queen – had problemen met haar menstruatie; of beter gezegd met het uitblijven daarvan. Hoe we dat weten? Ze had 30 hofdames in dienst met wie ze haar intiemste geheimen deelde. Probeer in zo’n setting maar eens iets geheim te houden. Anna Whitelock schreef er een boek over: Elizabeth’s Bedfellows. An Intimate History of the Queen’s Court. Die ‘bedgenoten’ hielden bijvoorbeeld bij hoeveel linnengoed zij nodig had als de koninklijke vlag wapperde. Dat linnengoed bestond uit ‘Hollands doek’ dat met satijnen gordeltjes op zijn plaats werd gehouden, maar dat terzijde.
Drama. Elizabeth I, dochter van Anna Boleyn (de tweede vrouw van Hendrik VIII), bleef haar hele leven ongehuwd en kinderloos. Vandaar de bijnaam dus. Al waren er geruchten. Was The Virgin Queen wel echt maagd? Het ganse hof roddelde over haar relaties met de knappe hovelingen. Ook werd gefluisterd dat ze een seksuele afwijking had die niet in een standaard huwelijk zou passen. Was er sprake van ‘vrouwelijk defect’? Kleine kans dat zoiets verborgen kon blijven. ‘Duizend ogen zien alles wat ik doe’, verzuchtte ze volgens de overleveringen. Terecht. Zo werd een buitenlandse ambassadeur betrapt toen hij een van haar wasvrouwen geld gaf om meer aan de weet te komen over de menstruele cyclus van de royal. Blijkbaar hadden huwelijkskandidaten grof geld over voor dergelijke informatie.
Geen slaapkamergeheimen in de tijd van de Tudors
Historicus Christopher Hibbert schrijft in zijn boek The Virgin Queen dat Elizabeth last had van buikpijn, hoofdpijn, pijnlijke ledematen, vermoeide ogen, slapeloosheid, kortademigheid, flauwvallen, jicht, kiespijn en zwellingen in de wangen. Daarbij werd ze dus gekweld door menstruatiestoornissen. Ze leed aan amenorroe; een uitblijvende menstruatie. Toen ze 40 jaar was, liet ze gynaecologisch onderzoek doen om te bewijzen ze nog steeds vruchtbaar was. Op dat moment was de 23 jaar jongere Franse kroonprins Frans van Anjou in beeld en de onderhandelingen met het Franse hof over een huwelijk liepen voorspoedig. De betrokken artsen verklaarden haar in staat tot het dragen en baren van een kind. Maar toen overleed Frans van Anjou onverwachts, waarna het voor Elizabeth vaststond dat zij haar verdere leven toch echt ongetrouwd en kinderloos zou blijven.
