Een 38-jarige doctor in de scheikunde schopt het in 2009 tot premier van het kleine Letland: de wat verlegen Valdis Dombrovskis. Hij is geen typische politicus. Met zijn hamsterwangen, simpele bril en monotone stemgeluid palmt hij niet direct elke kiezer in. Desondanks ontpopt hij zich tot een lenig politiek talent. Twee keer wordt zijn regering herkozen, een record in Letland. En nu zet de onverstoorbare Dombrovskis (nu 43) weer een stapje omhoog. Hij wordt een van de spilcommissarissen in de eerste Europese Commissie van Jean-Claude Juncker. Hij wordt ook een van de vice-presidenten, net als Frans Timmermans.
In het gelid
Belangrijk en zwaar is de portefeuille die centrum-rechtse Dombrovskis toevertrouwd krijgt. Hij moet de eurozone gaan hervormen tot een werkelijke monetaire unie, waar alle landen netjes in het gelid lopen. Na de Finnen Olli Rehn en Jyrki Katainen moet Dombrovskis gaan zorgen dat lidstaten niet meer dan 3 procent begrotingstekort hebben. Hij mag daarom net als zijn voorgangers de nationale begrotingen terugsturen als ze niet naar tevredenheid zijn.
Maar naast de begrotingszweep ligt er op zijn bureau ook een verbandtrommel. Daarmee moet hij de klappen van crisis en bezuinigingen verlichten voor de simpele Europeaan in Napels, Thessaloniki en Heerlen. Mensen wiens baan op de tocht staat of die hun huis niet meer kunnen betalen. De volledige titel van Dombrovskis luidt daar om ‘commissaris voor de Euro en sociale dialoog’.
Juncker geeft zijn nieuwe begrotingstijger een voorzet in een brief: 'We hebben in voorbije jaren ongekende stappen genomen om de crisis door te komen en de Unie bijeen te houden. Nu is het tijd om die maatregelen te consolideren, complementeren en simplificeren. En om ze sociaal legitiemer te maken.' Kortom: we zijn klaar met kappen en hakken, nu moeten we gaan schaven en polijsten.
De volledige titel van Dombrovskis luidt daar om ‘commissaris voor de Euro en sociale dialoog’
Doorn in het oog van Juncker is de troika, het trio van Europese Centrale Bank, Europese Commissie en het Internationaal Monetair Fonds dat de laatste jaren vooral in het nieuws was als het Griekenland op de vingers tikte over niet gehaalde bezuinigingen. De troika – die ad hoc was opgezet – moet vervangen worden door een democratischer instituut dat hetzelfde gaat doen.
Hardst getroffen
Waarom moet deze fletse, onbekende Let dit alles gaan oplossen? Letland is het Europese land dat het hardst getroffen werd door de krediet- en eurocrises. In 2008-09 krimpt de Letse economie met 22 procent. De bouw stort in, leningen blijken onhoudbaar en een van de grootste banken staat op omvallen. De regering in Riga moet aankloppen bij het IMF en de ECB – de troika bestond toen nog niet – om het hoofd boven water te houden. Enter Valdis Dombrovskis. Hij wordt in 2009 voorgedragen als nieuwe premier van het land, als de zittende eerste minister aftreedt.
Letland is het Europese land dat het hardst getroffen werd door de krediet- en eurocrises
Dombrovskis gaat meteen voortvarend te werk. In bijna alle lagen van de samenleving vallen klappen naar aanleiding van zijn beleid. 'Elk ministerie is vandaag de dag een derde kleiner dan voor de crisis', zegt Dombrovskis in februari in een gesprek met deze verslaggever. 'De mensen die bleven, leverden een kwart in.' Alles om zijn land te stabiliseren, na de chaotische en zeer diepe recessie. Uitkeringen gaan omlaag in bedrag, maar werklozen kunnen er wel langer aanspraak op maken. Op die manier poogt de centrum-rechtse regering van Dombrovskis haar eigen bezuinigingen enigszins te verzachten.
En de formule-Dombrovskis werkt. De Letten morren en demonstreren, maar als ze een jaar na zijn aantreden naar de stembus gaan, winnen de partijen van de regeringscoalitie met vlag en wimpel. Bij vervroegde verkiezingen weer een jaar later, 2011, herhaalt Dombrovskis dat succes. Weliswaar wordt zijn eigen partij niet de grootste, maar de coalitie staat nog steeds als een huis.
In datzelfde jaar kent Letland weer groei, en meteen een imposante 5,5 procent. In de tussentijd is de groei afgezwakt, maar nog steeds behoort Letland tot de snelst groeiende economiën in de EU. Eerder dit jaar voert Letland de euro in, een belangrijk doel voor Dombrovskis. 'Ik ben tevreden dat we alle doelen die we ons in 2009 hebben gesteld, hebben gehaald', zegt hij in januari.
Technocraat
Niet verwonderlijk dus, dat Juncker zo’n zwaargewicht in zijn commissie wil hebben. Afgelopen maandag onderwerpt het europarlement Dombrovskis aan een verhoor. In zijn karakteristieke monotone stemgeluid geeft de Let korte antwoorden op 45 vragen van de parlementariërs, meestal in het Engels en soms ook in het Lets. Hier zit duidelijk niet de Dombrovskis die twee verkiezingen op rij won. Hier zit de technocraat met een sterk geloof in markt en begrotingsdiscipline. Zijn antwoorden over macro-economie liggen op het puntje van zijn tong. Maar hij hakkelt bij vragen over 'de sociale dimensie' van zijn portefeuille.
Het verhoor is alles behalve een boeiend onderonsje.
Hier zit een technocraat met een sterk geloof in markt en begrotingsdiscipline
Dombrovkis kan niet op charisma worden betrapt en de parlementariërs stellen weinig echt scherpe vragen over zijn denkbeelden. Wel wordt wel duidelijk hoe uitputtend Dombrovskis zijn dossiers kent. Hij veegt kalm de vloer aan met Patrick O’Flynn van de eurosceptische UKIP, die hem vraagt: 'Is de euro ontmantelen niet beter dan democratisering, gezien hoe slecht de euro het tot nu toe heeft gedaan?' Dombrovskis herhaalt een van zijn mantra’s: 'Ik deel uw kijk op de euro niet. Als munt is de euro een succes. Kijk naar mijn eigen land, Letland, ging door een enorme crisis zonder dat we de euro hadden.'
