Herbjørg Wassmo – Enkele ogenblikken (378 p.)
Vertaald door Lucy Pijttersen
De Geus, €21,95/€17,99
_____
Haar vader is nog steeds wakker en zit in de keuken met een grijns op zijn gezicht. Ze gaat niet naar binnen, maar sluit de deur zonder iets te zeggen en zonder de boterham te pakken waar ze trek in heeft. In de badkamer drinkt ze gewoon uit de kraan. (…) Vader betaalt huur zodat ze er kunnen wonen. Vader is overal, in elke kamer. Ook ’s nachts.
In haar nieuwe boek Enkele ogenblikken, een op haar eigen leven gebaseerde roman, schetst de Noorse schrijfster Herbjørg Wassmo (1942) het levensverhaal van een vrouw die geen naam krijgt. Als jong meisje groeit de hoofdpersoon op met een autoritaire vader, die haar vermoedelijk misbruikt, al wordt dat niet met zoveel woorden gezegd. Haar moeder bedoelt het goed, maar komt niet tegen haar echtgenoot in opstand. Het meisje is nog maar een tiener als ze zichzelf en haar hele familie ‘te schande maakt’: ze raakt zwanger van een jongen in de buurt. Terwijl ze haar schoolopleiding afmaakt, zorgt haar moeder voor het kind.
Eenzame noorden
Na een aantal jaren trouwt de jonge vrouw, en zij en haar man verhuizen naar het eenzame noorden om daar allebei in het onderwijs te gaan werken. Samen krijgen ze ook nog een kind, een dochter, maar het moederschap biedt de vrouw weinig vervulling. Bovendien raakt ze steeds meer verbitterd door de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in de maatschappij: ‘In dit huis zijn de vrouwen geboren om af te wassen.’ Verbeten vecht ze zich vrij en bouwt ze uiteindelijk een eigen leven op als succesvol literair schrijfster. Liefde bloeit in haar leven echter even weinig als bloemen in de woestijn.
In Enkele ogenblikken komen thema’s en motieven aan bod die we kennen uit het eerdere werk van Herbjørg Wassmo, zoals schuld, schaamte, verraad en ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Ook zagen we eerder vrouwelijke hoofdpersonen wier leven getekend wordt door incest en te vroege (ongewenste) zwangerschappen. Vrouwen die door hun strijd om een gelijkwaardig bestaan weliswaar sterk en onafhankelijk worden, maar niet zelden ook een tikkeltje hard en bitter.
Literair gezien is het werk van deze geliefde schrijfster weinig vernieuwend. Maar Wassmo blijft een vaardige, epische verteller, die pijnlijke thema’s niet uit de weg gaat. Onvermoeibaar blijft ze een stem geven aan vrouwen die het slachtoffer worden van onderdrukking en misbruik. Daarmee werpt ze licht op het leven zoals dat eruitzag voor veel vrouwen van haar generatie, en soms ook nog voor vrouwen vandaag de dag.
