Deze documentaire van de Duitse regisseurs Henry M. Mix en Boas Schwarz is zowel indrukwekkend als verontrustend. Decennialang waren grote delen van Arctisch Rusland en Siberië onbegaanbaar. Nu, door het smeltende ijs, kon het filmteam doordringen in dit extreme natuurgebied en de dramatische gevolgen van klimaatverandering in beeld brengen.
Voor de inheemse bevolking die al honderden jaren leven als rendierherders, is het veranderende klimaat van directe invloed op het alledaagse leven. Hun levensonderhoud wordt bedreigd. De eeuwenoude routes die zij volgen met hun kuddes smelten letterlijk onder hun voeten weg. De Noordoostpassage die duizenden jaren door ijs was afgesloten verandert langzaam in stromend water.
Ook de wilde dieren lijden onder het veranderende klimaat. Nieuwe stromingen ontstaan op plekken waar dieren voorheen op het droge leefden, tegelijkertijd zorgen opdrogende rivieren ervoor dat grote delen van centraal-Siberië veranderen in woestijn. Bosgebieden worden geteisterd door verwoestende branden. Rendieren verdrinken en moeten noodgedwongen hun migratieroutes veranderen, ijsberen wijken uit naar dorpen en steden, wanhopig op zoek naar voedsel.
Permafrost
Maar de gevolgen van het smeltende ijs gaan veel verder dan alleen het Arctische gebied. Door het smeltende permafrost staat het lot van de hele wereld op het spel. Wat is permafrost nu precies? Permafrost wordt het in Russisch merzlota genoemd, wat letterlijk ‘bevroren grond’ betekent. In bepaalde gebieden vlakbij de noord- en zuidpool zijn bepaalde lagen van de ondergrond altijd bevroren. Deze bevroren grond wordt aangeduid met permafrost.
In deze gebieden was tot voor kort ’s winters de hele grond van boven tot op grote diepte bevroren, ’s zomers ontdooit alleen het bovenste laagje. In dit bovenste laagje groeien planten, in de altijd bevroren permafrost laag niet. De bovenste actieve laag is maximaal 3.5 meter, de permafrost-laag eronder kan honderden meters dik zijn. Naar schatting bevindt zich permafrost onder zo’n 20 procent van de aardse landmassa.
Door het opwarmen van de aarde smelt deze bevroren laag van de aarde. Dit smelten van het permafrost heeft grote gevolgen. Ten eerste zit in het permafrost veel koolstof opgeslagen in de vorm van turf en methaan. Vooral het gas methaan heeft een sterk broeikaseffect – het blijft als een dikke deken om de aarde hangen en houdt de warmte vast. Het broeikaseffect van methaan is 80 keer sterker dan dat van koolstofdioxide (CO2). Des te alarmerender is het om in de film On Thin Ice te zien hoe onder het smeltende ijs enorme gaten vrijkomen – zogenaamde sinkholes – waaruit het methaangas de wereld in spuit…
Het afnemen van de hoeveelheid permafrost op aarde zal logischerwijs het proces van opwarming op aarde versnellen en volgens wetenschappers mogelijk tot abrupte veranderingen leiden in de draagkracht en de waterhuishouding van de bodem. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben voor hele ecosystemen, voor lokale gemeenschappen en voor menselijke infrastructuren. De milieuramp van mei 2020 met de lekkende dieseltank in Norilsk wordt bijvoorbeeld gelinkt aan het dooien van de permafrost, waardoor de tank zijn stevige ondergrond verloor.
Eeuwenoude virussen
En dan is er nog een angstaanjagend gevolg van het smeltende permafrost dat we ons door de coronapandemie maar al te goed kunnen voorstellen. In die eeuwenoude bevroren onderlagen van de bodem zitten namelijk ook overblijfselen van eveneens eeuwenoude planten en dieren. In deze planten en dierlijke resten zitten ook eeuwenoude virussen en bacteriën die wij vandaag de dag niet meer kennen. Met het ontdooien van de permafrost, komen ook deze potentieel gevaarlijke ziekteverwekkers vrij met alle gevolgen van dien…
On Thin Ice is kortom een film die je wakker schudt, mocht je dat nog niet zijn. Het laat zien dat klimaatverandering niet iets is van de toekomst, maar dat het nu gebeurt en dat het snel gaat… De film is een oproep aan de mensheid, een call for action. De aarde vraagt om stevige actie, hier en nu!
Kader
On Thin Ice was vorig jaar de grote winnaar op het Wildlife Film Festival Rotterdam.
Regie Henry M. Mix, Boas Schwarz
Genre Documentaire
Land Duitsland
Productiejaar 2020
Speelduur 52 minuten
Gesproken taal Engels
Ondertiteling Nederlands
On Thin Ice is nu te zien in bioscopen in Alkmaar, Amersfoort, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Breda, Bussum, Delft, Den Bosch, Den Haag, Doetinchem, Ede, Eindhoven, Gouda, Groningen, Haarlem, Hilversum, Hoogeveen, Hoorn, Kerkrade, Leeuwarden, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Scheveningen, Tilburg, Utrecht, Zaandam en Zevenaar.
Foto: filmstill On Thin Ice
