Het Catalaanse bergdorp Rasquera was twee jaar terug wereldnieuws. De burgemeester probeerde gemeentegrond te verhuren aan de vereniging van cannabis-rokers uit Barcelona (ABCDA) om marihuana te verbouwen. Als onderdeel van een anti-crisis plan, in een poging de schuld van 1,3 miljoen euro weg te poetsen.
Inmiddels is het plan van tafel geveegd door de regering van de autonome deelstaat. Maar daarmee is de strijdlust niet afgenomen bij de 900 inwoners van het slaperige bergdorp, op een uur rijden van Barcelona. Nu de dreiging van wietteelt is weggenomen, richten ze zich weer op waar het echt om draait: een onafhankelijk Catalonië. Een vrije staat, los van Spanje. Want juist in het binnenland, in de kleine gemeenschappen, woont en werkt de harde kern van strijders voor een eigen staat. Los van het federale Spanje.
Hartstochtelijke wortels
In Rasquera wordt die groep aangevoerd door Pere Alcoverro, man vol hartstocht over zijn wortels, zijn grond. De voorzitter van de lokale afdeling van AMI, de verenigde 947 gemeenten die zichzelf hebben uitgeroepen tot Tierra Libre Catalunya (vrije grond van Catalonië), is overtuigd van zijn gelijk. 'Volgend jaar roepen we eenzijdig onze eigen staat uit', stelt de 52-jarige over de streefdatum van 23 april 2015, de dag van patroonheilige Sant Jordi. 'Het is nu of nooit. Onafhankelijkheid of de dood, zoals we hier zeggen.'
´Belachelijk´
Want Catalonië wil zelf bepalen welke gewoonten ze vasthouden, de taal die ze spreken en vooral: hoe het belastinggeld wordt besteed. De meest welvarende regio van Spanje (goed voor 20 procent van het BNP) doneert op jaarbasis rond de 15 miljard euro aan Madrid. De centrale regering ontvangt en herverdeelt vervolgens alle belastinginkomsten over de regio´s. Gebaseerd op onder meer werkloosheidcijfers, zorguitgaven en pensioenen. Waardoor het ´rijke´ Catalonië uiteindelijk ´slechts´ vijf miljard euro krijgt toebedeeld. 'Belachelijk', deelt Alcoverro de mening van veel Catalanen.
Schotland
Maar stemmen over een eigen staat, zoals in het Britse Schotland september dit jaar, is geen optie. De Spaanse regering beroept zich op de grondwet en weigert de autonome deelstaat zelf te laten beslissen over de kwestie. Waardoor de strijdlust van voorstanders van een eigen staat in het noord-oosten van Spanje alleen maar wordt aangewakkerd.
'We kunnen niet langer wachten, volgend jaar explodeert de boel', ziet en hoort voorman Pere Alcoverro om zich heen. 'De tijd werkt in ons nadeel. De regering is angst aan het zaaien onder vooral de oudere Catalanen, die dictator Francisco Franco (1939-1975) nog hebben meegemaakt. Ze praten over pensioenen die straks niet meer betaald worden en verkopen wat ze altijd hebben verkocht: leugens.'
'Ze nemen ons al eeuwenlang in de maling, willen onze identiteit vernietigen. We zijn een groot probleem', stelt hij, glimlachend. ,,Want het gaat om sentimenten en die laten zich niet onderdrukken.'
Politiemacht
Daarmee gaat Pere Alcoverro gemakshalve voorbij aan de privileges die Catalonië geniet ten opzichte van andere deelstaten. Er is een eigen politiemacht, de Mossos d'Esquadra, en de Catalanen mogen zelf beslissen over hoe de zorg en het onderwijs worden geregeld. Sinds de dood van dictator Franco mag er ook weer vrijuit Catalaans – een eigen taal, gelieerd aan het Castellano, het ´Madrileense´Spaans – worden onderwezen en gesproken.
Spaanse identiteit
Maar dat is niet genoeg. 'De dag nadat Catalonië werd ingelijfd bij Spanje, in de 14e eeuw, is de strijd voor een eigen staat begonnen', geeft Pere Alcoverro geschiedenisles. 'De Spaanse identiteit bestaat niet, Spanje is een irreele staat. Een samenraapsel van regio´s. Maar we zijn wel een rechtstaat, een democratie, waarin mensen zich uit kunnen spreken, het recht hebben om te kiezen. Dat recht wordt ons ontnomen, door te stellen dat een referendum over onafhankelijkheid ongrondwettelijk is. Het gaat om het verschil tussen legaal en legitiem. Het regime van Franco was legaal, maar niet legitiem.'
Immigratiegolf
Alcoverro kan zich de grote immigratiegolf uit de jaren tachtig nog herinneren. Vanuit heel Spanje werden in die periode inwoners naar Catalonië gelokt, met de belofte van werk en een beter leven. 'Een initiatief van de toenmalige regering, die op die manier onze identiteit probeerde te vernietigen. Ik voelde me destijds als een indiaan na de ontdekking van Columbus van Amerika: een vreemde in eigen land.'
Dat nooit meer, vinden de strijders voor onafhankelijkheid. 'We zoeken de ultieme vrijheid. Daarom is Sant Jordi zo belangrijk; het is verhaal van de winst van de beschaving op de angst. Dat is ons voorbeeld. We zijn bereid ons leven te geven voor Catalonië.'
Militaire inval
Die laatste uitspraak is een reactie op het dreigement van verschillende hoge militairen om de deelstaat binnen te vallen als de Catalanen kiezen voor een eigen staat. 'Loze woorden', denkt Alcoverro. 'Bovendien grappen we hier dat ze de benzine niet eens kunnen betalen…'
Uit de laatste peilingen blijkt dat de meningen van de 7,5 miljoen inwoners zijn verdeeld. Het aantal voorstanders van onafhankelijkheid schommelt rond de 55 procent. 'Maar', is Alcoverro overtuigd, 'We gaan het voor elkaar krijgen, stap voor stap. Als het op 9 november geplande referendum door de centrale regering illegaal wordt verklaard, dan doen we het in de dorpen. Burgemeesters hebben de autoriteit een volksraadpleging uit te schrijven. Het moet vanuit het volk komen. Daar ligt onze kracht. Urnen in de straat, petities ondertekenen.'
Paradijs
'We blijven reëel, zeggen niet dat we straks in een paradijs belanden. Maar wel dat het beter zal gaan, dat wijzen alle studies uit. Ik begrijp dat er angst is, dat geldt voor iedere verandering. Niet iedereen zal profiteren, maar de meerderheid wel.'
Grootste angst bij de Catalanen is dat Europa een eigen staat niet zal erkennen. In januari schreef de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Durao Barroso, nog dat als Catalonië zich afscheidt van Spanje de regio automatisch geen deel meer uit maakt van Europa en het lidmaatschap moet aanvragen. Waarover Spanje vervolgens het vetorecht kan gebruiken.
Onzin, denkt Alcoverro. 'De EU gaat ons nooit eruit zetten. En anders zijn er genoeg voorbeelden van landen die prima overleven zonder de euro.'
Mazen in de wet
Adviseurs van de Catalaanse regering geloven dat de EU vroeg of laat een onafhankelijk Catalonië als lid toe zal laten. Om politieke en economische redenen. De adviesraad van deelstaat-premier Artur Mas claimt dat er een maas in de internationale wetgeving is die de Catalanen daarbij zal helpen.
Tot die tijd strijdt Alcoverro door. ´Independência ou Morte´- onafhankelijkheid of de dood.
