Voor de onderhandelingen waren de 728.000 zelfstandigen zonder personeel niet uitgenodigd. Toch bevat het sociaal akkoord een aantal maatregelen die hen direct raken. Zoals de aanpak van schijnzelfstandigheid en de toegang tot de opleidings- en ontwikkelingsfondsen.
Dat Wientjes en Heerts zichzelf als onderhandelaars zouden feliciteren met het akkoord dat zij afgelopen donderdag wisten te bereiken, was niet meer dan logisch. Dat Rutte en Asscher nog diezelfde avond zouden tekenen bij het kruisje dat werkgevers en werknemers alvast voor hen hadden gezet, was al opmerkelijker. Maar dat de dag erop ook de organisaties van zzp'ers de vlag uitstaken, dat kwam voor velen als een verrassing.
Op radio en tv en in de kranten ging het immers vooral over de plannen voor de WW, het ontslagrecht, en de quota voor werknemers met een handicap. Het enige wat in de verte leek te raken aan het belang van zzp'ers was de ferme taal over 'het terugdringen van de ter ver doorgeschoten flexibilisering'.
Rekenschap
Aanvankelijk werd er in de sociale media dan ook wat lacherig gereageerd toen de samenwerkende zzp-organisaties vrijdag het sociaal akkoord 'een prestatie voor de betrokken partijen' noemden.
In een gezamenlijke verklaring toonden Het Platform Zelfstandige Ondernemers, Stichting ZZP Nederland, FNV Zelfstandigen en Zelfstandigen Bouw zich 'verheugd met het feit dat de zelfstandige ondernemer voor het eerst in de geschiedenis benoemd is in een sociaal akkoord.'
Als het daarbij was gebleven ("We worden genoemd!") was die blijdschap inderdaad een beetje komisch geweest. Maar nu de integrale tekst van het sociaal akkoord voor iedereen beschikbaar is, blijkt dat werkgevers en werknemers zich op een aantal punten werkelijk rekenschap hebben gegeven van de belangen van zzp'ers.
Pluspunten
- De sociale partners erkennen de betekenis van zzp'ers voor economie en samenleving,
- zij nemen het voorstel van de SER wordt over om in de wet een heldere definitie te geven van het begrip zzp'er,
- zij pleiten ervoor om op die definitie een juridische status te baseren die zzp'ers rechtszekerheid geeft (bijvoorbeeld in de sfeer van de belastingen en de sociale zekerheid), en
- zij nemen de suggestie van de SER over om met de zzp-organisaties te overleggen hoe zzp'ers toegang kunnen krijgen tot de fondsen voor opleiding en ontwikkeling (waar tot nu toe bijna alleen werknemers van profiteren).
En inderdaad – waar ook veel echte zzp'ers blij mee zullen zijn: de sociale partners (inclusief de overheid inmiddels) verbinden zich tot een harde aanpak van de schijnzelfstandigheid. Zo moet er bijvoorbeeld strenger gecontroleerd gaan worden of opdrachtgevers bepaalde werkzaamheden überhaupt wel mogen uitbesteden via een overeenkomst van opdracht en of het eigenlijk niet gaat om werkzaamheden waarvoor een dienstverband aangewezen is.
Tegenover al deze punten die je als winst voor zzp'ers zou kunnen zien, staat wel een aantal andere waar werkgevers en werknemers stilzwijgend aan de belangen van zzp'ers voorbij zijn gegaan. Dat is bijvoorbeeld gebeurd bij de pensioenen.
Pensioen
Onder regie van staatssecretaris Klijnsma overleggen ambtenaren van Sociale Zaken met vertegenwoordigers van de zzp-organisaties over manieren om zzp'ers te helpen een eigen pensioenvoorziening op te bouwen. Als het aan de organisaties ligt wordt dat een vrijwillige regeling met dezelfde fiscale faciliteiten en dezelfde bescherming als het werknemerspensioen.
Voor hun oude dag willen zelfstandigen zonder personeel graag een voorziening kunnen treffen in wat heet 'de tweede pijler' van het pensioenstelsel. Dat is nodig om de reserves die zij opbouwen buiten een eventuele vermogenstoets te houden en buiten aanspraken van derden bij een onverhoopt faillissement. Het kabinet wil daar vooralsnog niet aan.
Het sociaal akkoord besteedt juist aan die tweede pijler heel veel aandacht, maar het woord zzp'er valt daarbij niet een keer. Het zou werkgevers en werknemers hebben gesierd als zij hier de wensen van de zzp-organisaties hadden ondersteund en als zij hen zo aan een krachtigere positie hadden geholpen in het overleg met Sociale Zaken.
Transities
Ook komen de zzp'ers niet voor in de paragraaf over het vergemakkelijken van 'transities' op de arbeidsmarkt. Daar gaat het nu alleen over jongeren die van school naar werk moeten worden begeleid en over werknemers die van werk naar werk moeten, al dan niet met aanvullende scholing als tussenstap.
Het had voor de hand gelegen om in het sociaal akkoord ook een aantal maatregelen op te nemen die schoolverlaters, werknemers en uitkeringsgerechtigden helpen om (wanneer zij dat willen en kunnen) als ondernemer verder te gaan. Dat was belangrijk geweest, want voor economisch herstel is hun energie en de innovatiekracht onontbeerlijk en nu lopen zij nog tegen allerlei belemmeringen op.
Het sociaal akkoord zoals dat er nu ligt is voor zzp'ers een akkoord met plussen en minnen. Wat in 2010 al was bereikt in de SER wordt nog eens bevestigd, wat er daarna aan denkwerk is verricht wordt grotendeels genegeerd.
Beton
Is er nog hoop voor zzp'ers op een beter resultaat? Jawel, die is er. Minister Asscher overspeelde namelijk zijn hand toen hij afgelopen vrijdag zei dat dit akkoord 'in beton gegoten is'.
De werkgevers moeten hun achterban nog meekrijgen, de bonden ook, en het kabinet moet zich nog terdege verstaan met de Tweede Kamer. Allemaal processen die voor de zzp-organisaties kansen bieden om hun zaak nog eens stevig te bepleiten. Laat ze daarbij vooral niet vergeten om er nog eens stevig op aan te dringen dat zelfstandigen zonder personeel een eigen plek in de polder krijgen, als gelijkwaardige partner in de SER en in de Stichting van de Arbeid.
Als werkgevers en werknemers de bijdrage van zzp'ers echt zo belangrijk vinden als ze nu zeggen, dan moeten ze daar ook ruimte voor maken aan de onderhandelingstafel.
