Vijftien kinderen krijgen de gereformeerde dominee Sjouke Rijper en zijn vrouw Anna. Hun gezin lijkt doordeweeks dan ook wel op een bijenkorf: de oudste thuiswonende kinderen vliegen uit naar hun werk en komen weer thuis, anderen helpen in de huishouding en de jongste kinderen gaan naar school. Op zondag vormen ze samen – onderduiker Henk van Dijk incluis – een lange rij en lopen ze keurig in het gelid naar de kerk. Soms kunnen ze het niet laten om onderweg wat kattenkwaad uit te halen.
Dominee Rijper heeft een zwakke gezondheid. Regelmatig ligt hij op bed vanwege hoofdpijn of andere kwalen en moeten de kinderen op hun tenen door het huis lopen. De oudste jongens trekken zich dan samen met Henk van Dijk terug op zolder om plannen tegen de Duitse bezetter te beramen. Ze hebben daarvoor de zegen van hun vader. Hij ziet verzet als een heilige plicht, al is hij zelf niet betrokken bij de verzetsactiviteiten van zijn zonen.
Terwijl alles wijst op een naderende bevrijding, wordt het leven van de Rijpers inktzwart.
Oorlog of niet, vaak is de dreiging ver weg. Het is waar, er is steeds minder te eten in huize Rijper en het aantal luchtaanvallen in de buurt neemt toe, maar Henk en Johan – de twee jongste zonen – hebben weinig te vrezen. Al waarschuwt hun moeder ze dat ze maar beter kunnen vertellen dat ze een jaar jonger zijn dan ze in werkelijkheid zijn – een leugen die de jongens soms in gewetensnood brengt.
Alles lijkt dan ook goed te gaan, totdat leden van het Amersfoortse verzet ergens op een landweg de NSB’er Joannes Frima doodschieten. Enkele dagen later fusilleren Duitse soldaten op dezelfde plek uit wraak twee verzetsleden. Dat is voor Frima’s zoons, ook fanatieke NSB’ers, niet genoeg. Dus volgt er op een avond een Duitse inval bij het gezin Rijper. Alle aanwezigen – vader, moeder, drie dochters, vier zonen en de ondergedoken Henk van Dijk – worden meegenomen. Ze belanden in Kamp Amersfoort – een wereld vol angst en onrecht op slechts een paar kilometer van hun veilige thuis. Vier van hen zullen niet meer thuiskomen.
Intiem en meeslepend
In ‘Ze kwamen ons halen’ vertelt Martine Letterie de waargebeurde geschiedenis van de familie Rijper door de ogen van Henk en Johan. Meesterlijk beschrijft ze hoe het leven van het Amersfoortse domineesgezin ogenschijnlijk vanuit het niets inktzwart wordt.
Dat Letterie een goede verteller is, bewees ze al eerder met oorlogsboeken zoals ‘Wij blijven bij elkaar’ en ‘Kinderen met een ster’. In haar nieuwste jeugdroman – het eerste jeugdboek over Kamp Amersfoort – bewijst ze het opnieuw. Letterie dook voor haar onderzoek in dossiers en sprak met nabestaanden. Op basis van deze bronnen maakte ze een intieme en meeslepende reconstructie van het gezin Rijper in oorlogstijd. In haar nawoord verantwoordt Letterie de totstandkoming van het boek. Ze geeft aan dat Johan Rijper drie keer op transport naar kamp Neuengamme dreigde te gaan, maar even zo vaak ternauwernood werd gered door een gedetineerde arts. Haar literaire keuzes – ze beschreef het transportappèl bijvoorbeeld maar één keer om herhaling te voorkomen – maken het verhaal krachtig zonder dat het aan betrouwbaarheid en realiteit inboet.
Wat het verhaal nog meer kracht geeft, is de integere manier waarop ze beschrijft hoe de Rijpers kracht putten uit hun geloof. Terwijl de gezondheid van dominee Rijper achteruitgaat, blijft hij hoog opgeven over God. „Geloof me, God is ook hier”, antwoordt hij als de arts-gedetineerde tegen hem verzucht dat hij in de hel is terechtgekomen. En tegen zijn zoons: „Wat er ook gebeurt, vertrouw op God.” Die boodschap geeft extra lading aan deze jeugdroman.
Boekgegevens
Boektitel: Ze kwamen ons halen
Auteur: Martine Letterie
Uitgeverij: Leopold
Jaar van uitgave: 2024
Aantal pagina’s: 200
Prijs: € 16,99
