‘Kijk, ik ben een vliegtuig!’ Met het mondkapje in KLM-kleuren van ‘plaatjesmaker’ Martin Hajek voorgebonden is er weinig verbeelding nodig om in de drager een Boeing 787 te herkennen. Armen wijd en vliegen maar …
Al maandenlang plaatst Hajek het ene mondkapjesontwerp na het andere op zijn Twitteraccount. Met vliegtuigen (wil je een Boeing 747 of een Embraer 190?), treinen (een frontrunner van de NS of toch liever een dubbeldekker?) en filmthema’s probeert hij reizigers wat kleur op hun wangen te geven. Wat als een wild idee begon, is inmiddels heuse handel: op vliegkapjes.nl kunnen klanten mondkapjes kopen die nauw aansluiten bij hun interesses.
De grafisch ontwerper is zeker niet de enige die een gat in de markt heeft gevonden. Tal van bedrijven verkopen inmiddels gezichtsbedekkende accessoires –van bloemenpatronen tot tijgerprint en van kledingdessins tot klassieke kunstwerken. Met de aanzwellende roep om mondkapjes hoeft niemand zich straks nog met een dertien-in-een-dozijn-masker op straat te vertonen.
Wie de onderste helft van zijn of haar gezicht liever niet wil verbloemen, kan ook kiezen voor een mondkapje die het gezicht ‘af’ maakt. Grafisch ontwerper Mandy van Oosterhout produceert via gezichtsmondkapje.nl mondkapjes met een neus, lippen en kin van stof. „Ik vond het straatbeeld met mondkapjes zo raar”, reageert Van Oosterhout. „Je mist immers een mond en neus. Om het vertrouwde gezicht te behouden, bedacht ik dat mondkapjes met je eigen gezicht een uitkomst waren.”
Modemondkapje
Designmondkapjes zijn zeker niet nieuw. Toen tijdens de SARS-uitbraak in 2003 de roep om mondkapjes toenam, besloten invloedrijke merken zoals Louis Vuitton en Nike mondkapjes te produceren met daarop hun logo. Het modemondkapje was geboren. Het gezichtsbedekkende accessoire werd al snel gemeengoed. Om zich te wapenen tegen ziektekiemen en schadelijke uitlaatgassen kozen Aziaten steeds vaker voor een mondkapje. Met nieuwe dessins konden ze wat kleur aan hun bestaan geven. Een bijkomend voordeel: mensen om je heen zien gelijk of je je hygiëne serieus neemt en af en toe van mondkapje wisselt.
In Nederland –en eigenlijk in het grootste deel van West-Europa– kwam het nooit zo ver. Pas sinds de coronapandemie de samenleving begin dit jaar platlegde, kwamen mondkapjes in beeld. Bovendien stimuleerden de mondkapjesplicht in het openbaar vervoer en het dringende advies om ook in openbare ruimten een masker te dragen consumenten om verder te kijken dan de saaie modellen die massaal te koop zijn.
Met een mogelijke tweede golf op komst neemt de vraag naar meer modebewuste modellen alleen maar toe. Als je dan toch met zo’n ding op moet lopen, kun je maar beter goed voor de dag komen. Winkelketens en creatieve ondernemers helpen daar bij.
Schijnveiligheid
Maar kun je zomaar mondkapjes produceren? Of zijn er (medische) eisen waaraan je moet voldoen? „Voor zover ik weet gelden er geen medische eisen voor zelfgeproduceerde mondkapjes”, reageert Hajek. „Zolang je natuurlijk niet claimt dat deze geschikt zijn voor medisch gebruik of dat ze 100% bescherming bieden tegen het coronavirus.” „Tijdens een van de coronapersconferenties werd verteld dat je zelf mondkapjes mocht produceren”, vult Van Oosterhout aan. „Ik heb op internet gezocht naar de eisen voor zelfgemaakte mondkapjes, maar die waren er niet veel.”
Toch willen beide ondernemers wel zekerheid –voor zichzelf en voor hun klanten. „De leverancier die voor mij de mondkapjes bedrukt en in elkaar zet, stelt dat de mondkapjes 3-laagsfiltratie gebruiken”, vertelt Hajek. „Dat beperkt de overdracht van besmettelijke stoffen.” Van Oosterhout: „De mondkapjes die ik produceer, kunnen oneindig worden gewassen op 60 graden. De binnenste stof is bovendien gemaakt van 100% antibacterieel katoen, en een afwerking met nanofibers remt de groei van bacteriën.” Het moet voorkomen dat consumenten zich veilig wanen en ondertussen een kweekmat voor bacteriën rond neus en lippen dragen.
Veiligheid blijft sowieso een heet hangijzer als het om mondkapjes gaat. Tegenstrijdige adviezen vanuit de wetenschap en medische wereld doen vermoeden dat over mondkapjes voorlopig nog niet het laatste woord is gezegd. Sommige artsen roepen op om massaal mondkapjes te dragen, maar het RIVM houdt vast aan het standpunt dat deze hun nut niet hebben bewezen. En: burgers zouden zomaar kunnen denken dat die anderhalve meter afstand dan minder belangrijk is. Terwijl dát het laatste is waar de overheid vanaf wil.
Aan de andere kant is iets beter dan niets, zo klinkt het onder burgemeesters en winkeliers. Géén mondkapje staat immers gelijk aan een sproeidouche vol mogelijke ziektekiemen. Een mondkapje kan rondvliegende spetters op zijn minst tot een minimum beperken.
Het Outbreak Management Team (OMT) zou onder druk van de politiek kunnen besluiten om mondkapjes alsnog verplicht te stellen –ook al leidt dat weer tot discussies over schijnveiligheid. Afhankelijk van de samenstelling van de stof én de verspreiding van virusdeeltjes zouden de mondkapjes immers tóch virusdeeltjes kunnen doorlaten.
Mode-item
Besluit het OMT vandaag of morgen om mondkapjes voorlopig toch verplicht te stellen, dan hoeven ze nog niet direct een mode-item te worden, denkt Hajek. „Voor zover ik zelf kan zien in het openbaar vervoer kiest het merendeel van reizigers voor standaardmondkapjes. Ik denk ergens dat wij Nederlanders te nuchter zijn om op te willen vallen met een mondkapje met een uitgesproken ontwerp. Ook hoor ik regelmatig dat mensen liever zo min mogelijk geld aan een mondkapje uitgeven. Dan kom je al snel terecht bij goedkope standaard- en wegwerpmondkapjes.”
Modehuizen én slimme ondernemers proberen niettemin een graantje mee te pikken door in korte tijd mondkapjesontwerpen in de markt te zetten. Op de catwalk verschenen in de afgelopen tijd diverse modellen met haute couture-mondkapjes –al vielen vele ervan vooral op door hun ontwerp en minder door hun gebruiksgemak of veiligheid. Mocht de mondkapjesplicht er straks komen, dan is de toon in elk geval gezet.
