Geduld is en schone zaak
Het idee: een goede ouder is altijd geduldig. Maar wat bereik je met engelengeduld? Tamar de Vos van der Hoeven is als psycholoog verbonden aan de website www.opvoedadvies.nl
Tamar: “Het idée dat je altijd geduldig moet zijn, legt een zware druk op ouders. Niemand is altijd geduldig. Door te stellen dat een ‘goede’ ouder dat wel is, werk je schuldgevoelens in de hand. Natuurlijk is geduld belangrijk in de opvoeding. Je bereikt meer met geduld dan met boos worden. Maar soms moeten dingen ook gewoon nú gebeuren. Ouders verwarren ‘geduldig zijn’ soms met ‘toegeven’ aan het kind. Ogenschijnlijk blijft het geduld dan bewaard, maar eigenlijk heeft de ouder geen zin in strijd en kiest voor de makkelijke oplossing. Geduldig reageren kan ook inhouden dat de ouder in gesprek gaat met het kind, en vraagt wat hij of zij ervan vindt. Maar het moet geen oeverloos gesprek worden, waarbij het kind rekt om uiteindelijk toch de zin te krijgen. Constructief geduld betekent consequent zijn en rustig blijven, ook als het kind zich verzet of een driftbui heeft. Het is daarbij helemaal niet erg als je een keer je geduld verliest. Een kind moet ook daarmee leren omgaan. Belangrijk is dat je uitlegt waarom je je geduld verloor. Een kind mag best weten dat het geduld soms gewoon op is!”
Kinderen hebben aandacht nodig
Natuurlijk hebben kinderen aandacht nodig. Maar je kunt het ook overdrijven. Wat doet al die aandacht met een kind?
Tamar: “Te veel aandacht, maakt kinderen minder sociaal. Kinderen moeten juist leren dat ze niet altijd de aandacht kunnen krijgen en/of mogen opeisen. Ze moeten leren rekening houden met anderen, op hun beurt wachten, anderen aandacht gunnen en –heel belangrijk- zichzelf vermaken. Kinderen hebben dus absoluut niet voortdurend aandacht nodig. Wat ze wel nodig hebben is het gevoel ‘gezien en gehoord’ te worden. Constructieve aandacht, dat komt hun ontwikkeling en zelfbeeld alleen maar ten goede. Bij jonge kinderen geldt dit vrij letterlijk. Bijvoorbeeld: ‘Wat ben je lekker aan’t spelen!’ en/of ‘Fijn dat ik even dat tijdschrift kon lezen, omdat jij zo lekker zelf aan het tekenen was.’ Op die manier schenk je ook positieve aandacht aan het zichzelf vermaken, wat weer stimulerend werkt. Bij oudere kinderen werkt het goed om ze inspraak te geven en te onderhandelen over afspraken.”
Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe
Belonen, straffen of negeren? Hoe leid je het gedrag van je kind in goede banen. Steven Pont is oud onderwijzer, ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut. Wat vindt hij van straffen en belonen?
Steven: “Ik heb mijn kinderen nog nooit gestraft, dus daar kan ik kort over zijn. Straf is vernederend en bovendien verstoort teveel straffen de gewetensontwikkeling. Door veel te belonen loop je weer het gevaar op beloningsverslaafde kinderen. Neutraal gedrag bestaat niet in de opvoedrelatie. Alle gedrag van ouders is ofwel lonend of straffend. Als ik bijvoorbeeld boos word, is dat bestraffend want niet leuk. Maar echt straf geven doe ik niet. Ik geloof ook niet in het strafhoekje of stoeltje. Als ouders over moeten gaan tot zulke middelen, hebben ze te laat een grens getrokken. Ik geloof ook niet in schreeuwen, dreigen (ik tel tot drie…) en chanteren (als je nu stil bent, krijg je een koekje…). Dergelijke machtsuitoefening roept vooral gevoelens van angst, verzet of machteloosheid op bij het kind. Daarbij zal het kind later hoogstwaarschijnlijk hetzelfde niet constructieve gedrag gaan vertonen: schreeuwen, dreigen en chanteren.”
Een goede ouder maakt zich altijd zorgen
Het is een hardnekkig idee over het ouderschap: vanaf de dag dat je kind er is, maak je je zorgen. Maar wat is het effect van zoveel bezorgdheid op kinderen?
Steven: “Overbescherming haalt het ergste in kinderen naar boven! Ouders die zich te veel zorgen maken, noem ik ‘hyperouders’. Door hun overbezorgde gedrag, richten zij zich vooral op het vermijden van ‘gevaar’ in plaats van het begeleiden van moeilijkheden. Het gevolg is dat kinderen te veel beschermd worden en geen of te weinig fouten maken. Ze kunnen dus niet leren van hun fouten, en worden op die manier in hun ontwikkeling belemmerd. Anders gezegd leren ze niet omgaan met de normale uitdagingen van het leven, en worden volwassenen met een verminderd vermogen tot zelfredzaamheid. De gevolgen kunnen tweeledig zijn: de kinderen groeien op tot onzekere volwassenen die denken dat ze niets kunnen, ofwel ze wanen zich onoverwinnelijk. Hoe dan ook, zal er sprake zijn van een verstoord zelfbeeld met alle mogelijke gevolgen van dien…”
Meer info over Steven Pont: www.systeemtheorie.nl
Kinderen in het grote bed: gaat vanzelf weer over
Veel kinderen kruipen ’s nachts in bed bij de ouder(s). Wel of niet doen? Verloskundige Beatrijs Smulders is een voorstander. Samen slapen zou goed zijn voor een stevige hechting. Relatietherapeut en seksuologe Vera Steenhart denkt er anders over.
Vera: “Het lijkt een onschuldige oplossing als je kind niet kan slapen, als je intimiteit met je partner wilt vermijden, of als je je alleen voelt als alleenstaande ouder. Toch zie ik vaak grote gevolgen. Ik maak dikwijls mee dat één ouder na verloop van tijd afdruipt naar het bed van het kind, terwijl de andere ouder met het kind in het grote bed slaapt. Als de partners willen vrijen is het kind een obstakel van formaat geworden. Krijg het dan maar eens weg! Ook voor de single ouder lijkt de warmte en gezelligheid van zo’n klein lijfje in bed wellicht een win-win situatie. Maar als het kind groter wordt, en eigen seksuele gevoelens gaat ervaren, zitten jullie veel te dicht op elkaar. Daarbij kun je als ouder ook niet met jezelf vrijen als je kind bij je in bed ligt. Een eventuele nieuwe partner wordt ook onmiddellijk als concurrent ervaren door het kind, want de plek in bed wordt ingenomen. Ik raad structureel in bed slapen met kinderen af. Het is belangrijk dat ouders grenzen stellen. Kinderen hoeven niet overal bij te zijn. De slaapkamer is van mama en/of papa. Zo leer je kinderen respect voor privacy.”
Meer info over Vera Steenhart: www.hartszaken.nl
Kader
In de wetenschap worden grofweg vier opvoedstijlen onderscheiden: de autoritaire (ouder is de baas), de democratische (het kind heeft ook inspraak), de overbeschermende (de overbezorgde ouder) en de verwaarlozende (laisser-faire). Deze stijlen ontstaan door de mate van affectie die ouders tonen voor het kind, gecombineerd met de mate waarin ze het gedrag van hun kind reguleren.
Altijd goed:
Zeg elke dag iets positiefs over je kind, tegen je kind. Wat ben je toch lief! Of: Goed gedaan! Dat geeft zelfvertrouwen.
Geef complimenten zonder preek. Dus: Goed opgeruimd! En niet: Waarom doe je dat niet altijd?
Beloon specifiek gedrag dat je wilt veranderen. Is eten een strijd? Beloon een week lang het bord leeg eten met een leuk uitje of cadeautje. Maar beloon met mate, te veel belonen werkt averechts: je kind verwacht dan overal iets voor te krijgen.
Foto: Kelly-Sikkema via Unsplash
