Documentairemaker Laura Poitras (1962) maakte eerder films over de gevolgen voor Amerika na 09-11. My Country, My Country over de oorlog in Irak en The Oath (2006) over de omstreden gevangenis Guatanomo Bay.(2010).
Vertrouwelijke berichten
In Citizenfour krijgt filmmaker Laura Poitras gecodeerde e-mails van iemand die ondertekent met die naam. Het zijn uiterst vertrouwelijke berichten, waar ze zorgvuldig en veilig mee moet omgaan. Later blijken deze te komen van Edward Snowden, de oud medewerker van de National Security Agency. De NSA en andere ook buitenlandse inlichtingendiensten, luisterde op illegale wijze Amerikaanse burgers af. Volgens de NSA wordt de informatie gebruikt in de ‘War on Terror’ om aanslagen te voorkomen.
Getuigenis
In de documentaire gaat filmmaker Poitras Edward Snowden opzoeken in zijn hotelkamer in Hong Kong. Samen met de journalisten Glenn Greenwald en Ewen Mac Askill van de Engelse krant The Guardian. De reporters vragen Snowden zijn verhaal te doen, dit wordt op camera vastgelegd door Poitras. Zo ontstaat een gedetailleerd beeld van de motieven van de oprecht en intelligent overkomende Snowden. Hij beseft dat zijn lot onzeker is en vindt het noodzakelijk dat zijn getuigenis wordt geregistreerd.
Alles wordt gecheckt door de NSA en andere inlichtingen diensten, ook van mensen die niet verdacht zijn van misdaad. Facebook, e-mails, computers, smartphones, Youtube, alles wat je in Google opzoekt. Of in Edward Snowden’s woorden: “You are in the hands of a system whose reach is unlimited, but whose safeguards are not.”
Privacy
Snowden kon niemand van zijn familie, vrienden en zelfs zijn eigen vriendin vertellen waar hij mee bezig was, om hen niet in gevaar te brengen. Hij is op een dag vertrokken van huis waar hij een briefje achterliet, dat hij voor zijn werk enige tijd weg moest. Hij maakt een genuanceerde indruk en onderstreept in de film dat hij er zelf geen enkel belang bij had. Maar dat hij niet in een maatschappij wilde leven waar gegevens van alle burgers continu gecheckt worden, en er inbreuk wordt gedaan op hun privacy. Hij wil een maatschappelijke discussie op gang brengen over vragen als wat betekenen begrippen als vrijheid en privacy nog in onze gedigitaliseerde samenleving.
Geheimshoudingscode
De vraag blijft of Snowden, die de geheimhoudingscode van zijn werkgever verbreekt, dit nieuws niet op een andere manier naar buiten had kunnen brengen. Door ingezonden brieven in de krant bijvoorbeeld, zonder gevoelige staatsgeheimen prijs te geven. Maar hij laat het over aan de verantwoordelijkheid van de journalisten die hij informeerde, wat zij precies gaan publiceren.
Wat Edward Snowden in ieder geval bereikt heeft is de realisering van de nieuwe wet ,de Freedom Act, waarbij telefoondata alleen met toestemming van de rechter bekeken kunnen worden. En internetbedrijven als Google en Amazon informatie moeten geven, hoe vaak ze de overheid toegang verlenen tot hun gebruikers. Het is een sterk teken dat CiITIZENFOUR de Oscar wint voor Beste Documentaire dit jaar in Amerika, over de omstreden klokkenluider Snowden.
