De oorlog in Oekraïne haalt pijnlijke herinneringen omhoog in Irak. Temeer omdat het juist rond deze tijd negentien jaar geleden is dat de Amerikanen in 2003 Irak bombardeerden en binnenvielen. Dat Irak zelf het slachtoffer was van een invasie. Een illegale – net zoals die nu in Oekraïne – zo worden ze er voortdurend aan herinnerd door anti-Amerikaanse en pro-Iraanse media in Irak. Waarmee het niet mag verbazen dat Bagdad zich in de VN onthield van het veroordelen van de Russische inval in Oekraïne.
Trauma’s, die na 2003 waren afgedekt door jaren van proberen te vergeten en door te gaan met leven, komen levensgroot terug. De beelden van Amerikaanse bombardementen komen weer boven. Bijvoorbeeld op een schuilkelder in Bagdad waarbij honderden vrouwen en kinderen omkwamen. De woede en machteloosheid van toen keren terug. En daarmee ook het slachtofferschap dat veel Irakezen nog immer voelen over die periode.
Dat de vergelijking te zwart-wit is, en op veel fronten mank gaat, is aan hen niet besteed. Noemden de Amerikanen de invasie in Irak immers niet ook ‘bevrijding’, net als Poetin nu doet voor Oekraïne? En kwamen zij ook niet in actie met redenen die geen hout bleken te snijden? Zij hadden net zomin als Poetin toestemming van de VN voor hun optreden in Irak! En kijk: die sancties tegen Rusland, die kennen de Irakezen ook: die raakten vooral de Iraakse bevolking. Net als Saddam toen, zal Poetin er nu geen biefstuk minder om eten.
Tegengas
Ik hoor hen aan, geef voorzichtig tegengas dat het niet echt vergelijkbaar is. Want Oekraïne heeft een democratisch gekozen regering en geen dictator met bloed aan zijn handen, zoals Saddam. De Amerikanen wilden Irak immers ook niet annexeren, zoals Poetin dat nu wil met Oekraïne.
Feit is, dat negentien jaar geleden, in de nacht van 19 op 20 maart, de Amerikanen Irak binnenvielen. Zoals de oorlog in Oekraïne nu van moment tot moment te volgen is via sociale media, was dat toen de eerste oorlog die satelliet-tv direct onze huiskamers binnenbracht. Het verschil is wel dat we veel minder zagen van de schade en de slachtoffers dan nu. Pas later werd bekend dat tijdens de militaire operatie die tot Saddams val op 9 april duurde, bijna 23.000 Iraakse burgers gedood of gewond werden.
Terwijl de Amerikanen volhielden dat het zo’n schone oorlog was, was de hele wereld er trouwens wel getuige van. Dankzij de vrije pers die er met de neus bovenop stond. Terwijl Poetin in eigen land nu onafhankelijke media verbiedt en alle hem niet welgevallige berichtgeving als fake bestempelt.
De oorlog veranderde de levens van miljoenen Irakezen. Niet iedereen kreeg te maken met geweld, maar wel met de gevolgen van de invasie. Die leidde tot een bezetting en verzet onder de Irakezen. Tot ernstige ziektegevallen als gevolg van de gebruikte wapens. Er kwam een nieuw regeringssysteem dat leidde tot corruptie enerzijds en armoede anderzijds. En tot achterstelling en frustratie. En daarmee tot de opkomst van radicale groepen als ISIS, die acht jaar geleden tijdelijk ruim een derde van het land wist over te nemen.
Bestraft
Met alles wat er nu in Oekraïne gebeurt, wijzen Irakezen erop dat de Amerikanen nooit bestraft zijn voor hun misdaden tegen burgers in Irak van toen. Opvallend in is dan ook de zaak die Oekraïne aanspande en won bij het Internationale Hof (ICJ) in Den Haag, het hoogste juridische orgaan van de Verenigde Naties, waarbij Rusland de opdracht kreeg de invasie onmiddellijk stop te zetten. Een dergelijke zaak is er nooit geweest tegen de Amerikaanse architecten en uitvoerders van de invasie in Irak.
Poetin negeert de ICJ-uitspraak. De vraag is of de Amerikanen niet datzelfde zouden hebben gedaan. Alle kritiek legden ze immers naast zich neer. Daarom is het voor Irakezen ook zo moeilijk te verteren dat de twee presidenten die achter de sancties en bombardementen (Bill Clinton) en daarna de invasie in Irak (Bush junior) zaten, samen pontificaal achter de Oekraïners zijn gaan staan.
En terwijl in Irak velen mede onder invloed van anti-Amerikaanse gevoelens geneigd zijn Moskou het voordeel van de twijfel te geven, voegen Syrische vluchtelingen in Europa zich aan de zijde van de Oekraïense bevolking. Samen marcheren ze tegen Putin: ‘Stop Putin, stop the war Together we will win’.
Want ook de Syriërs zien overeenkomsten, maar dan tussen het optreden van de Russen de afgelopen jaren in Syrië en nu in Oekraïne. In de elf jaar dat de oorlog in Syrië nu aan de gang is, waarbij Poetin Assad vooral hielp door burgers, ziekenhuizen en schuilkelders te bombarderen, is een half miljoen mensen gedood. De helft van de Syrische bevolking raakte ontheemd.
Lessen
Je hoopt dat de Oekraïners in hun strijd tegen Poetin lessen trekken uit wat er in Syrië en Irak is gebeurd – net als Poetin heeft geleerd, eerst van Irak, en nu van zijn ervaringen in Syrië. Zoals hij de gewoonte om locaties van ziekenhuizen en klinieken door te geven opdat ze niet gebombardeerd worden, heeft misbruikt. In Syrië werden dat juist Poetins doelwitten, en de bommen op ziekenhuizen en schuilkelders in Mariupol geven hetzelfde beeld.
Dat er met grote letter ‘kinderen’ stond geschreven op het theater waar meer dan duizend vrouwen en kinderen schuilden, weerhield de Russen er immers niet van het te bestoken. In Irak geldt de bom op de schuilkelder in de Bagdadse wijk Almerija in 1991 met 408 doden nog steeds als een voorbeeld waarom de Amerikanen niet te vertrouwen zijn. Ze wisten immers dat ze een schuilkelder bombardeerden!
In Syrië is Poetin op zijn beurt weggekomen met misdaden tegen de menselijkheid. Er is gepoogd om Assad aan te klagen, met wisselend succes, maar geen rechter heeft Poetins aandeel in de dood van die half miljoen Syriërs ooit veroordeeld.
En terwijl Assad zich gedwongen voelt bij Poetin zijn schuld in te lossen door Syrische soldaten naar Oekraïne te sturen om het Russische leger daar bij te staan, beginnen de verbanden tussen al deze oorlogen pijnlijk duidelijk te worden.
Wegkomen
De Amerikanen zijn weggekomen met hun oorlogsmisdaden in Irak, zodanig dat buiten Irak bijna niemand het er meer over heeft. Over de Britten, met wie ze dat samen deden, praat al helemaal niemand meer. Poetin heeft ervan geleerd, waarna hij in Syrië steden platbombardeerde om zijn vriend Assad te helpen. En daarmee is ook hij weggekomen; want is Rusland momenteel geen voorzitter van de Veiligheidsraad? Waardoor hij er zelf direct voor kan zorgen dat de wereld hem niet via dit nu vleugellamme orgaan kan tegenhouden.
Juristen bepaalden in de zogenoemde Iraq Inquiry die in 2011 werd afgerond dat er in 2003 onvoldoende legale basis was voor de invasie in Irak, en dat de Amerikanen en de Britten daardoor de autoriteit van de Verenigde Naties hebben ondermijnd. Daarmee hebben de Irakezen gelijk in hun jammerklacht – ook al zag de wereld er in 2003 anders uit, omdat de Amerikanen toen nog de grootste wereldmacht waren.
Hun slechte voorbeeld van toen, en het feit dat het niet is afgestraft, heeft gevolgen gehad. Die gaan veel verder dan de mislukte staat die Irak nu is. Want dat het voorbeeld werd gevolgd, werd al evenmin afgestraft. Wereldmachten die regels aan hun laars lappen, moeten niet vreemd opkijken als anderen ervan leren en in de overtreffende trap hetzelfde doen. En zo maakte de Amerikaanse invasie in Irak uiteindelijk indirect die van Poetin in Oekraïne mogelijk.
