Een week telt 168 uur. Komende week zullen 9 van de 168 uitzenduren op Radio 2 gevuld worden door een vrouwelijke presentator. Dat is 5,4% van de zendtijd. Wie dat nog steeds te veel vindt kan beter alleen op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag luisteren. Dat zijn de 100% vrouwloze dagen. Ook op vrijdag en zaterdag is de kust veilig, mits het toestel tussen 1 en 4 ’s nachts uit blijft. Op zondag valt Radio 2 van zijn geloof, want dan presenteert er zowel van 14 tot 16 uur als van 20 tot 22 uur een vrouw. Er is die dag echter een goed alternatief: RTL7 (‘meer voor mannen’).
Iedereen gelijk
Gerard, Bart, Gijs, Rob, Wouter, Bert, Stefan, Jan-Willem, Corné, Jasper en Frank. Stoere Hollandse mannen, die hun hand niet omdraaien voor een radiomarathon van 159 uur: de jaarlijkse Top2000. Komende december zit er wederom geen enkele vrouw achter de microfoon bij dit ‘radio-evenement van het jaar’. Maar daar moeten we waarschijnlijk niets achter zoeken. Man, vrouw, zwart, blank, homo, hetero, bochel of hazenlip: iedereen is voor Radio 2 gelijk. Als er een presentatieteam voor de Top2000 wordt samengesteld, worden gewoon de beste mensen gekozen. Dit jaar zijn dat toevallig elf mannen. Net als vorig jaar. En alle jaren (vanaf 1999) daarvoor. O sorry, ik vergeet Jeanne Kooijmans. Zij deed één jaar mee. Maar Jeanne (‘Driespoor’, ‘Breakfastclub’) is de spreekwoordelijke uitzondering die de regel bevestigt.
Van danseres tot bardame
Het gebrek aan vrouwen bij Radio 2 staat niet op zichzelf. Vrouwen en popmuziek is al sinds mensenheugenis een lastige combinatie. Vijf vrouwelijke popartiesten opnoemen, lukt nog wel. Maar vijf vrouwelijke gitaristen? Drummers? Producers? Popjournalisten? DJ’s? Popmuziek is en blijft een mannending. Misschien niet meer zo erg als in de jaren zestig, toen vrouwen (meisjes) vooral zwoel moesten kunnen zingen en zuchten, maar de Nederlandse publieke popzenders (Radio 2 en 3FM) zijn ook op de drempel van 2016 nog een medium waar vrouwen zwaar ondervertegenwoordigd zijn. Op de publieke televisie is het niet beter. De rol van de vrouw bij het legendarisch Toppop was die van danseres (Penny), in het Top2000-café is ze bardame (Monica) die de score van een quiz mag bijhouden. Als er serieus over muziek gepraat wordt, komen de mannen in beeld (Leo en Matthijs). Die mannen doen dat goed en aanstekelijk, maar bevestigen wel elk jaar het beeld dat popmuziek vooral iets voor mannen is.
Liefde voor muziek=mannelijk
In 2013 schreef de Volkskrant over het vrouwentekort op Radio 2. Op de eigen website erkende zendercoördinator Kees Toering het probleem. Dat is volgens hem helemaal geen probleem. ‘Ik geloof niet dat onze vrouwelijke luisteraars een vrouw missen. Ik heb er nog nooit één brief over gehad,’ laat hij optekenen. En ook: ‘Uit onderzoek blijkt dat vrouwen liever een mannenstem dan een vrouwenstem op de radio horen, omdat een hoge of schelle stem irritant wordt gevonden.’ Als er al een probleem is, dan ligt dat aan de vrouwen zelf. Toering: ‘Ik heb in mijn 17 jaar als zendermanager bij Radio 2 sterk de indruk gekregen dat vrouwen geen belangstelling hebben in muziekfeitjes en hitlijsten, en bij Radio 2 moet je de liefde voor muziek bij elk plaatje uitstralen.’
Wel Glazen Huis, geen Glazen Plafond
Een topman van een bedrijf die op zo’n manier het tekort aan vrouwen in leidinggevende functies verdedigt, is zijn baan niet zeker. En geen organisatie komt anno 2015 nog weg met een team dat louter uit mannen bestaat (voor het 17e jaar). Teams moeten een afspiegeling zijn van de maatschappij, vindt tegenwoordig bijna iedereen. Diversiteit is goed, al was het alleen maar omdat gemengde teams beter functioneren en creatiever zijn, zoals we allang uit onderzoek weten. Maar niet bij de NPO, waar men het liever over een glazen huis heeft dan over een glazen plafond. Op Radio 2 zit een zendercoördinator voor wie popmuziek ‘muziekfeitjes en hitlijsten’ zijn. En die beweert dat mannen beter zijn in het ‘uitstralen van liefde voor muziek’.
Claudia versus Roger
Helemaal kras wordt het als ik verder blader op de website van de Top2000. Ik stuit op een artikel dat juist het verschil tussen mannen en vrouwen benadrukt. Die laatste groep is minder actief bezig met de lijst, maar vormt een aanzienlijke minderheid. Veertig procent van alle stemmen wordt uitgebracht door vrouwen. Zij blijken hun eigen muziekvoorkeuren te hebben. Claudia de Breij, Adele en John Legend zijn bij hen favoriet, terwijl mannen liever luisteren naar Pink Floyd, Dire Straits en Neil Young. Dat vrouwen een eigen muzieksmaak hebben, is een open deur. Dat zij op een eigen manier radio maken, ligt ook zeer voor de hand. Juist het verschil in beleving tussen mannen en vrouwen zou Radio 2 aan het denken moeten zetten over de samenstelling van het Top2000-team. Maar dat gebeurt niet zolang de zendercoördinator vindt dat het vak van dj een echt ‘jongensberoep’ (letterlijk citaat) is.
Boegbeeld Tineke
Laten we even teruggaan in de geschiedenis. In 1965 ontstond de nationale popzender 3FM, precies vijftig jaar geleden dus. Ik studeerde af op het ontstaan van dit station en al het gedoe dat hieraan voorafging. In dat verhaal komt geen vrouw voor. Wel in de geschiedenis van zeezender/piraat Radio Veronica, die in dezelfde tijd voor de kust van Scheveningen veel popmuziek uitzond en waar Tineke de Nooij in haar eentje bewees dat dj (en liefde voor popmuziek) ook iets voor vrouwen is. Hoezo een jongensberoep? Volkomen terecht is deze radiogrootheid nu genomineerd voor de Zilveren RadioSter Vrouw. Ze verdient die prijs te winnen. (Ze deed het niet, Roosmarijn Reijmer van 3FM streek met de eer). Tineke en haar vrouwelijke collega’s zijn altijd ver in de minderheid geweest. Ik graaf in mijn geheugen en probeer mij andere vrouwelijke dj’s uit het verleden te herinneren. Annet van Trigt, Meta de Vries, Jeanne Kooijmans, Lotje IJzermans, Claudia de Breij: daar houdt het op.
Meneer de popjournalist
Niet alleen op de radio maar ook in de poptijdschriften zijn vrouwen ver te zoeken geweest. Tegelijk met Hilversum 3 startte Hitweek, het eerste jongerenblad over popmuziek. De redactie telde weinig vrouwen. De bekendste was Marjolein, redactieassistente die hand en spandiensten verrichtte voor de schrijvende mannen. Ook bij muziekkrant OOR (opgericht in 1971) was nauwelijks plek voor vrouwen. De ingezonden brievenrubriek heette ‘Meneer de redacteur’. Van een vrouw die rond 1980 op de redactie kwam, heb ik begrepen dat zij de sfeer van een stuitend seksisme vond. Ik neem aan dat er veel veranderd is sindsdien. Tel ik het huidige colofon van OOR na, dan bedraagt het aandeel van vrouwen daar nu zo’n 15%. Niet onaardig, maar nog slechts de helft van het quotum (30%) waarnaar de top van het bedrijfsleven streeft. Ook OOR is nog steeds een mannending. Ik durf te stellen dat Nederland nog eerder een vrouwelijke premier zal zien, dan een vrouwelijke hoofdredacteur van OOR.
Opengesperde benen
Schreven vrouwen dan nooit over popmuziek? Toch wel. Denk ik aan popjournalistes, dan komen een paar namen boven. Elly de Waard maakte in de jaren zeventig literaire stukken over popmuziek. Hester Carvalho deed dat vanaf 1990 in NRC Handelsblad (zij is ook de enige vrouw die ooit de Pop Media Prijs won). Lutgard Mutsaers gaf indorockers de eer die hen toekomt in Rocking Ramona. Persoonlijk gaan mijn gedachten naar Laurie Langenbach (1947-1984), die niet alleen voor Hitweek (1965-1969) schreef, maar ook voor de opvolger Aloha (1969-1974). Dat blad was net zo mannelijk als Hitweek, maar koos – waar het gaat om seks, drugs en rock ‘n’ roll – minder voor de muziek en meer voor de seks. Mannelijke seks. Het wemelde in Aloha van de naakte dames met opengesperde benen. Daar moest een piemel in, was de boodschap, want begin jaren zeventig gold: hoe explicieter, hoe progressiever.
Zurig
Daar moet een piemel in. Het is wat mij betreft de leus die het jaar 2015 samenvat. En op Radio 2 hangt er een piemel aan. Toen ik daar op Twitter een opmerking over maakte, reageerde Radio 2-dj @Wout van der Goes met: ‘pffffff #zuur’. Ik neem aan dat hij de lucht bedoelt in de studio na 159 mannelijke uren Top2000.
PS: Minister Bussemaker zet ook vraagtekens bij de eenzijdige samenstelling van het Top2000-team. DJ Gerard Ekdom snapt de kritiek niet en vindt de reactie van de minister ‘volstrekt belachelijk.’
