Minsk, donderdag 6 augustus 2020. Op het Kiev-plein in de Belarussische hoofdstad staan de geluidstechnici Kirill Halanau en Vladzyslav Sokolovsky met strakke gezichten en gestrekte armen achter een mengpaneel. Vandaag is dit plein het toneel van een pro-overheidsconcert, dat is ingelast in aanloop naar de presidentsverkiezingen van aanstaande zondag. Elders in Minsk moest een rally van oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja op het laatste moment wijken voor een bijeenkomst ter ere van de spoorwegtroepen. Op die manier wordt de oppositie vandaag op meer plekken in de stad pootje gelicht. Ofwel, het is niet de bedoeling dat duizenden burgers samendrommen om president Aleksandr Loekasjenko uit te jouwen.
Maar in Minsk is de geest allang uit de fles en rondom de geluidstafel op het Kiev-plein is een opwindende onrust uitgebroken. Dat heeft alles te maken met de twee geluidsmannen, die een gebalde vuist en een V-teken opsteken, gebaren die inmiddels symbool staan voor verzet. Zojuist startten ze het lied Khochu Peremen! (Ik Wil Veranderingen!) van de Russische band Kino in, dat nu over het plein schalt. Het wordt joelend ontvangen in de menigte voor hen.
Tussen de vingers van de geluidsmannen liggen een wit lint en een wit polsbandje, duidelijk symbolen van de oppositie. Tichanovskaja vroeg haar achterban in een tv-toespraak om de komende tijd zo’n lintje te dragen. En dan zeker bij de stembusgang op zondag 9 augustus. Hoe meer mensen straks stemmen met een wit bandje om de pols, hoe verdachter een klinkende overwinning voor Loekasjenko zal zijn.
De actie van de geluidstechnici leidt tot woelige minuten op het plein. Journalisten spurten naar voren, cameramensen en fotografen nemen haastig positie in – alsof ze weten dat ze snel moeten zijn. Een journalist vraagt een van de mannen of hij niet bang is om zijn baan te verliezen en steekt een plopkap onder zijn neus. ‘We zijn onze baan al verloren’, antwoordt hij. Ook laat hij doorschemeren dat hij vandaag onder dwang zijn werk doet.
Verderop rukt een man in donker pak al kordaat kabels uit de speakers. Een ander in wit overhemd en stropdas rommelt zenuwachtig met het mengpaneel totdat de muziek stilvalt. Agenten, half verstopt achter mondkapjes, stappen het plein op. Halanau en Sokolovsky worden gearresteerd. Later moeten ze tien dagen de cel in, daarna vluchten ze naar Litouwen.
Soundtrack van een beweging
Ruim drie weken later zit Loekasjenko nog steeds in het zadel en dus is Kochu Peremen! – het lied dat de subversieve actie van de geluidstechnici ondersteunde – nog steeds een belangrijk onderdeel van de soundtrack van de Belarussische protestbeweging. Het waaiert via open ramen over de straten en binnenplaatsen van Minsk, schalt uit auto’s en klinkt dof uit rugzakken met bluetoothboxen. Het dook op bij massaprotesten en een violist in ‘I love Belarus’-shirt coverde Peremen! bij de Belarussische ambassade in Moskou. De leukste uitvoering is misschien wel deze felle cover met doedelzakken, trom, gitaar en klarinet bij een wilde mars door Minsk.
Ook bassist Aleksandr Sinica, die aan een drukke straat in de hoofdstad woont, hoort het nummer vaak door zijn raam naar binnen komen. Zijn postpunkband Super Besse leverde een rauwe cover van Peremen! voor de Bandcamp-compilatie ‘For Belarus’, waarmee geld wordt binnengehaald voor slachtoffers van de repressie in het land. Aleksandr vertelt dat hij alleen maar positieve “vibes” voelt als het lied opduikt bij een protest. “Volgens mij draagt dit nummer uit wat mensen nu voelen. Ze hebben verandering nodig, daarover gaat dit ook. Het is een symbool, zoals een vlag dat ook is. Het verenigt mensen. Kunst heeft protestbewegingen en revoluties altijd ondersteund.”
Toch hoef je echt geen Russisch te snappen om de oerkracht van Peremen! te voelen. Het is een groots, empowering en aanstekelijk new wave nummer met krachtige uithalen in het refrein, dat vrij vertaald zo gaat:
‘Onze harten schreeuwen om verandering!
Onze ogen schreeuwen om verandering!
In onze lach, in onze tranen, in het kloppen van onze aderen.
Verandering! We wachten op verandering!’
Vrij van omstandigheden
Peremen! staat voor iets groters en vooral breders dan de protestbeweging in Belarus alleen. Het is onlosmakelijk verbonden met de tweede helft van de jaren tachtig in de Sovjet-Unie, de glasnost-periode waarin de reuzestaat uit elkaar begon te kruimelen en burgers wat aan vrijheid wonnen. Bovendien is Kino – de band die het nummer schreef – een van de grootste rockbands die Rusland voortbracht. Bij veel Sovjet-burgers die jong waren in de jaren tachtig zit Peremen! diep in het dna.
[/paytium]