In zijn werkzame leven heeft Frits al de nodige recessies meegemaakt, maar de huidige crisis noemt hij de zwaarste. "De wereld is voor kleine zelfstandigen en ondernemers wel heel ingewikkeld." Van dichtbij maakt hij het mee, want er gaat geen week voorbij zonder dat er wel iemand zijn hart uitstort in zijn praktijk. "Ik hoop dat er met de nieuwe economie ook een nieuw type ondernemer komt. Vooral voor henzelf."
Wat moet er veranderen?
"Met ondernemers gaat het altijd goed. Of liever gezegd, het moet altijd goed gaan. Dat ís niet zo en dat geldt zeker voor mensen die nu starten met een enigszins negatieve motivatie. Ik hoop dat het mooi weer spelen stopt in de toekomst."
Hij somt even wat narigheid op: het moeten presteren om de hypotheek te kunnen betalen, echtscheidingen, te veel uren maken in een werkweek, onverwachte tegenvallers. Ook ondernemers hebben geen programma van het concert des levens. Ervaring helpt entrepreneurs niet altijd. "In familiebedrijven zie je nog weleens dat vader na de overdracht een dikke vinger in de pap heeft of je krijgt problemen met personeel."
Maar vooral de snel veranderende wereld waarin alles maakbaar lijkt, is volgens hem een valkuil. "Ik hoorde het verhaal van een longarts die is gestopt met haar werk. Ze moest per dag aan wel vier of vijf mensen vertellen dat ze nog maar even te leven hadden. Ze trok dat niet meer, maar kon dat verhaal niet kwijt bij haar collega's. Dat gaat nog in tegen de algemene cultuur bij specialisten. Die praten toch gemakkelijker over nieuwe behandelingen tegen COPD, dan over dit soort zaken."
Een andere valkuil is volgens hem jezelf onvoldoende kennen. Een om te onthouden, ook voor mensen die langer doorwerken. "Je bent bijvoorbeeld altijd directeur geweest en nu begin je voor jezelf. Dan kunnen er een paar dingen mis gaan. Bijvoorbeeld je investeert te veel, omdat je dat zo gewend bent. Of je neemt geen personeel meer aan, maar doet alles zelf, terwijl je een teamspeler bent. Dat gaat vaak niet goed. Ook een ondernemer heeft op zijn tijd iemand nodig die naast zakelijke aspecten kan luisteren naar de persoonlijke twijfels en dilemma's." Nog een andere. "Je bent nog te gebonden aan oud zeer. Zo heb je misschien je ontslag nog niet verwerkt. Dat speelt je parten."
Genoeg beren op de weg Frits
"Oké. Het belangrijkste is dat je problemen déélt. Dat is ook heel erg van nu. Als je dat niet doet, dan blijven ze onderhuids aan je trekken. Als werknemer kun je jezelf in zo'n situatie ziek melden, als ondernemer niet. Zeker als je net start, kun je je waarschijnlijk geen arbeidsongeschiktheidsverzekering permitteren."
Allemaal naar een coach dus?
"Nee hoor. En ook niet naar een psycholoog of psychiater. Je lost dit niet op in een aantal praatsessies of met pillen. Het gaat erom om het met elkaar bespreekbaar te maken. Niet op een softe, maar op een volwassen manier. Ik hoop dat die bedding ontstaat in de nieuwe economie. Ik ga me er nog zeker vijf jaar sterk voor maken."
