Nu veel burgers, als gevolg van de financiële crisis, de reguliere bankier niet meer vertrouwen, komen peer-to-peer initiatieven op. Geen hiërarchisch bancair systeem of mannen in pak die met je spaargeld speculeren. De burger wil zelf bepalen waar zijn geld naartoe gaat.
Naast de opkomst van crowdfunding en de digitale munteenheid Bitcoin, wint het Britse initiatief Zopa aan populariteit. Meer dan 700.000 Britten lenen, spreekwoordelijk gezien, van hun buurman. Mensen lenen van andere mensen; er zit geen bank tussen. Hoe werkt dat? Bekijk:
Een van de oprichters van Zopa is Bruce Davis: antropoloog en tevens oprichter van Abundance, een investeringsfonds voor ‘de gewone burger’.
Ik spreek met Bruce over deze twee revolutionaire initiatieven en over zijn visie op de toekomst van bankieren.
Wat maakt dat je begint met dit soort nieuwe financiële instituties? Wat mist er in de financiële sector?
“Er is een gebrek aan democratische financiering. Als je je geld aan een bank geeft, heb je er geen controle meer over. Mensen raken gefrustreerd, omdat ze geen keuze hebben om het geld te stoppen in iets waar ze om geven. Alleen de rijken hebben veel mogelijkheden. Iedereen die minder dan duizend pond heeft, heeft bijna geen keuzes. Je kan het op de bank zetten, maar iets anders kan bijna niet. Dus we wilden het democratischer maken; meer open voor gewone mensen. Burgers worden daardoor minder afhankelijk van banken of grote financiële instituties. Er is opeens een alternatief. En initiatieven als de onze kunnen ervoor zorgen dat reguliere banken zich anders of beter gaan gedragen.”
Je hebt Zopa opgericht in 2004; de crash van 2008 was nog lang niet in zicht. Waarom kwam je toen al met een peer-to-peer leensysteem?
“Als antropoloog deed ik in 2004 onderzoek naar de manier waarop mensen omgaan met geld in hun dagelijks leven. Ik ontdekte dat geld verschillende dingen kan betekenen voor verschillende mensen. In sommige gevallen is geld een schuld, in sommige gevallen een spaarpotje. Andere mensen krijgen een studielening van de overheid, maar gebruiken het als spaargeld om een keuken te kopen. Dat is een uitdaging voor een bank, want de bankier ziet daar geen verschil tussen. Geld is geld. En daar wil een bank zo veel mogelijk winst op maken. De behoeftes van de burger en de producten van de banken kwamen dus niet overeen. We wilden kijken hoe we deze omgang met geld en de opkomst van sociale media konden combineren. Het resultaat was Zopa.”
Bij Zopa lenen mensen van andere mensen. Is dat niet risicovol?
“Een bank heeft al het geld bij elkaar staan, op een plek. Het risico wordt verspreid over alle klanten, bijvoorbeeld een miljoen mensen. Terwijl het bij Zopa zo is dat de ene persoon geld leent aan de andere persoon. Het gaat om hele kleine bedragen: 10 pond bijvoorbeeld. Dus duizend mensen lenen 10 pond aan iemand die 10.000 euro wilt lenen. Het risico voor degene die uitleent wordt daardoor beperkt tot 10 pond. Je weet immers nooit of er een persoon tussenzit die de lening niet terug kan betalen.”
Anders dan commerciële banken, creëren jullie dus geen nieuw geld zodra een lening wordt afgesloten?
“Dat klopt. Het gaat om bestaand geld dat mensen aan elkaar lenen.”
Is Zopa een voorbeeld van de bank van de toekomst?
“Het heeft zeker potentie, anders was Zopa ook niet zo succesvol. Maar we willen niet ‘the next HSBC’ zijn. We willen juist onderdeel zijn van een beweging. Veel crowdfunding websites, veel peer-to-peer initiatieven. Zodat mensen een keuze hebben.”
Je houdt je nu vooral bezig met Abundance. Wat is dat precies?
“We vroegen ons af: hoe kunnen mensen investeren met bijvoorbeeld vijf pond in duurzame energie? Vroeger kon dat niet. Dan moest je op zijn minst 10.000 pond hebben om in een fonds te investeren. Gewone mensen konden niet meedoen. We wilden dat de gemeenschap een aandeel kon hebben in iets als duurzame energie.”
Dus met Zopa en Abundance probeer je te bereiken dat mensen zelf kunnen bepalen waar hun geld naartoe gaat?
“Ja, precies. Je hebt direct controle over je geld. Bij abundance investeer je niet in abundance maar in het project waar jij voor kiest.”
Maar zijn deze initiatieven alleen mogelijk in Engeland, omdat jullie minder regels hebben?
“Het Engelse systeem lijkt erg op het Nederlandse. Veel wat hier mogelijk is, is vaak ook mogelijk bij jullie. Er zijn bijvoorbeeld mensen in Nederland die een Abundance-achtig initiatief willen starten.”
En wat vind je Bitcoin?
“Ik ben sceptisch over Bitcoin. Ik zou heel graag een nieuwe munteenheid creëren, maar ik denk dat de mensen achter Bitcoin een verkeerde intentie hebben. Ze willen vooral weer controle over ons geld krijgen. Geld dat niet gekoppeld is aan olie, zoals het huidige geld.”
Kan je dat uitleggen?
“Ons geld is gekoppeld aan de dollar en de dollar is de enige munt waar we olie mee kunnen kopen. Maar je zou ook een munteenheid kunnen hebben die gekoppeld is aan de prijs van duurzame energie. Een dergelijk systeem zou geld opleveren dat een bijdrage levert, omdat het mensen stimuleert om in duurzame energie te investeren. Bitcoin is een interessant experiment, maar het gaat vooral om het vermijden van autoriteit. Het is niet positief, het gaat uit van een anti-houding. Ik vind het ook nogal een stap om je geld te stoppen op een plek die niet te vinden is. Dat vind ik een beetje eng. En nu gaat het vooral om speculatie en mensen die er geld mee willen verdienen. Niet echt anders dan bankiers die speculeren.”
Wat doe jij eigenlijk met je geld? Het is een beetje een persoonlijke vraag, maar toch.
“Ik heb vijf kinderen, dus ik heb geen geld. Haha. Ik geef het uit, dat is het beste. Maar als ik veel spaargeld zou hebben, zou ik het investeren in the Ecolodgy Building Society: hypotheken voor duurzame huizen. Ik verplaats nu mijn pensioen in een Self Investment Pension. Een pensioenfonds die je zelf kan managen. Je kan zelf kiezen voor het type investeringen. Voor de rest heb ik nog weinig keuze, net als jij.”
Journaliste Frederieke Hegger (@FrederiekeH) interviewt experts over de crisis en de hervorming van de financiële sector. Kijk voor de overige interviews op www.economievanmorgen.nl.
