Zijn kwaliteiten: onverschrokken, uitstraling, één bonk graniet, goede reflexen en een heerser in zijn gehele strafschopgebied. Maar ondanks dat arsenaal aan superlatieven kan ook Tonny van Leeuwen in 1970 degradatie van zijn ploeg GVAV naar de eerste divisie niet voorkomen.
Wat vlak na die degradatie enigszins opzien baart: ondanks interesse van onder meer het grote Belgische Anderlecht, degradeert Van Leeuwen gewoon mee met GVAV. Het leven in Groningen, als semi-prof en als vertegenwoordiger bij sportartikelenfabrikant Quick, bevalt hem namelijk uitstekend. Spijt van zijn keuze krijgt Van Leeuwen dan ook niet, want het seizoen 1970/71 wordt voor hem een glorieus jaar. Hij hoeft dat seizoen slechts zeven keer een bal uit zijn doel te halen. Tonny van Leeuwen, alias de Leeuw van Groningen, houdt maar liefst 23 keer de nul.
Huldiging in Rotterdam
Op 14 juni 1971 wordt hij vanwege die mijlpaal gehuldigd in de Rotterdamse nachtclub De Embassy. Van Leeuwen wordt er tot Keeper van het Jaar uitgeroepen. Hij krijgt uit handen van oud-scheidsrechter Dirk Nijs een in brons gegoten trofee, een bonus van duizend gulden, en hij wordt in het bijzijn van zijn vrouw Gerie in het zonnetje gezet.
Zijn club GVAV heeft aanvankelijk het plan om in een bus met al zijn ploeggenoten naar Rotterdam af te reizen. Maar omdat te veel spelers zijn verhinderd, wordt hier op het laatste moment vanaf gezien. Het feest in De Embassy duurt tot in de kleine uurtjes, en de organisatie heeft voor de Van Leeuwens een hotelkamer geregeld. En niet zo maar één: het echtpaar Van Leeuwen mag de nacht doorbrengen in het Rotterdamse Hilton. Hoeven ze tenminste niet in het holst van de nacht dat hele pokkeneind terug naar het Drentse Peize te rijden, zegt de organisatie.
Van Leeuwen wil echter van geen hotelkamer weten. Hij prefereert zijn eigen bedje in Peize. En dus stappen hij en vrouw Gerie na afloop gewoon in zijn witte Mercedes.
De doelman is op slag dood
Op rijksweg 32, ergens tussen Meppel en Steenwijk, in de vroege ochtend van de 15de juni, gaat het mis. Van Leeuwen belandt rond een uur of vijf – waarschijnlijk overmand door vermoeidheid – op de verkeerde weghelft, en knalt frontaal op een met betonnen buizen beladen vrachtwagen. De doelman is op slag dood. ‘Hij lag half uit de auto’, herinnert politieagent Jan Houwing zich later. ‘Daar was niks meer aan te doen.’
Ik vind het ontzettend erg wat er gebeurd is’, zegt de Friese vrachtwagenchauffeur tegen de krant.
Zijn vrouw blijft ongedeerd. De chauffeur van de over de kop geslagen vrachtauto, die net als Van Leeuwen 28 jaar oud is, moet uit zijn cabine worden gezaagd. ‘Ik vind het ontzettend erg wat er gebeurd is’, zegt de Fries een week later tegen de krant. ‘Ik was een groot vereerder van doelman Tonny van Leeuwen. Dat het Van Leeuwen was, hoorde ik trouwens pas in het Diaconessenhuis in Meppel.’
Over het ongeluk zelf zegt hij: ‘Die auto van Van Leeuwen ging opeens over de streep en ik dacht dat hij nog wel zou bijsturen. Dat gebeurde niet en het volgende moment was het al gebeurd…’
Van Leeuwen laat twee, nee, drie kinderen na
Van Leeuwen laat twee kinderen na, Harold en Irma. Of eigenlijk: drie kinderen. Maar dat hij met Richard Vennema ook nog een buitenechtelijke zoon had, krijgt de wereld pas midden jaren negentig te horen.
De voetbalwereld is er kapot van. ‘’s Morgens om zeven uur werd ik opgebeld door een bestuurslid’, vertelt vriend en collega Martin Koeman nog dezelfde dag. ‘Ik zat vast aan de stoel. Ik huilde erbij, ik geloofde het niet. Ik geloof het eigenlijk nog steeds niet…’
Tonny van Leeuwen wordt op 21 maart 1943 in Gouda geboren, als zoon van een meubelmaker. Hij groeit op in de Van der Palmstraat in de arbeiderswijk Korte Akkeren. Hij begint met voetballen bij de jongens van Johannes en Daniel (Jodan Boys), maar vertrekt al snel naar het wat grotere ONA aan de Gerard Leeustraat in de stad van kaas, stroopwafels en pijpen. Daar valt hij in de jeugd al snel op. Die Van Leeuwen is een natuurtalent, weten ze, en eentje die al op zijn vijftiende de bouw heeft van een volwassen vent. Sparta uit Rotterdam handelt razendsnel, en haalt de talentvolle puber naar Het Kasteel.
Goudse groeibriljant
Het ligt in de bedoeling dat Van Leeuwen in Rotterdam-West op den duur Andries van Dijk gaat opvolgen. Maar omdat Van Dijk steeds vaker en langer geblesseerd raakt, krijgt de Gouwenaar sneller dan verwacht een kans. Op 1 mei 1960 maakt hij, pas zeventien jaar oud, zijn debuut tegen DWS/A. Van Leeuwen houdt meteen de nul: het blijft 0-0 tegen de Amsterdammers. De Goudse groeibriljant moet nog een seizoen geduld hebben, maar weer een seizoen is hij toch echt de nummer één.
Van Leeuwens ster rijst snel, maar een schouderblessure gooit roet in het eten. De even oude Pim Doesburg vervangt hem. Doesburg is anders dan Van Leeuwen een échte lijnkeeper. Maar hij vervangt zijn concullega zó voortvarend, dat coach Denis Neville besluit Doesburg te laten staan, óók als Van Leeuwen weer fit is. De Gouwenaar kan het, ondanks zijn goede relatie met Doesburg, maar moeilijk verkroppen.
Ik wilde niet wijken, en hij wilde niet opgeven. Het was elk dag oorlog op het trainingsveld
Doesburg: ‘Ik wilde niet wijken, en hij wilde niet opgeven. Het was elk dag oorlog op het trainingsveld. Sportieve oorlog, want we konden het verder goed met elkaar vinden.’
Van Leeuwen wil vertrekken, en gaat op zoek naar een andere club. Dat treft, want in Groningen zoekt GVAV een opvolger voor z’n vertrekkende doelman Otto Roffel. Van Leeuwen moet 87.500 gulden kosten, in die tijd véél geld voor een voetballer, laat staan een keeper. Maar GVAV verblikt of verbloost niet. Van Leeuwen is het waard, denken ze.
‘Hij viel meteen in het pulletje’
Binnen de Groningse spelersgroep is aanvankelijk nog wel even wat twijfel, maar die duurt niet lang. ‘Hij was wat rustig toen-ie binnenkwam’, zegt de in 2015 overleden GVAV-legende Piet Fransen, die later Van Leeuwens beste vriend zou worden. ‘Hij was ook nog maar twintig, en we vroegen ons af: zou dat wel wat voor ons zijn? Maar vrijwel onmiddellijk zagen wij: ja, die past hier. Hij viel meteen in het pulletje. Hij was meteen één van ons.’
De nieuwbakken GVAV-doelman heeft eigenlijk maar twee manco’s. Hij kan soms wat heetgebakerd raken én hij heeft af en toe last van wat overconcentratie. Met die heetgebakerde kant maakt MVV’er Nico Mares in 1964 kennis. Eigen schuld trouwens, want Mares provoceert er tijdens MVV-GVAV lustig op los. Piet Fransen: ‘Mares spuugde ‘m constant in z’n gezicht. Wij hadden al wel in de gaten: daar gaat wat gebeuren.’ En inderdaad, niet veel later haalt Van Leeuwen uit. Knal. Wie niet horen wil moet maar voelen. Gevolg: Mares gestrekt en Van Leeuwen de rode kaart en acht duels schorsing.
Zijn Oranje-debuut draait uit op een deceptie
Spits Klaas Nuninga: ‘Tonny was wel eens wat té geladen en overgeconcentreerd. De emotie nam het bij hem wel eens over van de ratio.’
Die gespannenheid steekt ook de kop op als Van Leeuwen op 5 april 1967 eindelijk mag opdraven voor Oranje, tegen Oost-Duitsland, samen met de Groningers Jan Mulder (Anderlecht) en Nuninga, die inmiddels bij Ajax speelt. De verwachtingen zijn hoog, maar misschien juist daarom is de teleurstelling nog wel veel groter, want het Oranje-debuut van Van Leeuwen draait uit op een deceptie. Oranje gaat, na een 0-2 voorsprong, met 4-3 het schip in. Van Leeuwen ziet er bij een aantal tegentreffers, op z’n zachtst gezegd, niet altijd even goed uit. Vooral bij hoge ballen laat hij verstek gaan, terwijl dat juist altijd zijn sterke punt was.
Pim Doesburg, zijn voormalige Sparta-gabber, neemt het echter voor hem op. ‘Al die PSV-verdedigers voor hem stonden telkens verkeerd opgesteld. Niemand dekte, waardoor ze vrij konden inkoppen. Bovendien was er een ongelooflijke wind komen opzetten, die erg verraderlijk bleek en waar die Oost-Duitsers moed uit putten’, aldus Doesburg. En Nuninga: ‘Het was zeker niet alleen de schuld van Van Leeuwen. Dat hij vooral de blaam kreeg, heb ik altijd zeer onrechtvaardig gevonden.’
De Ajax-huldiging wordt dankzij een fenomenale Tonny van Leeuwen nog even uitgesteld
Nog geen drie weken later neemt Van Leeuwen in de Amsterdamse Watergraafsmeer revanche op zijn mislukte interlanddebuut. Ajax, op volle oorlogssterkte, dus met Johan Cruijff, Piet Keizer en Sjaak Swart in de basis, denkt die zondag op een slof en een ouwe voetbalschoen wel even z’n kampioensfeestje te kunnen vieren. Uit in het Oosterpark was het eerder dat seizoen tegen die matige Groningers immers nog 8-3 voor Ajax geworden.
Maar die Ajax-huldiging wordt dankzij een fenomenale Tonny van Leeuwen echter nog even uitgesteld. Ontelbare reddingen staan garant voor de Groningse zege: 0-1. Van Leeuwen haalt even zijn gram voor die mislukte ouverture in Oranje, en wordt in de Meer op de schouders van uitzinnige fans van het veld gedragen.
Herkansing in Oranje
Bondscoach George Kessler gunt de doelman vervolgens alsnog een herkansing. Maar ook het optreden tegen Hongarije draait uit op een bittere teleurstelling. Bij een 0-2 achterstand bij rust vraagt Van Leeuwen om een wissel. ‘Ik heb een schouderblessure’, zegt de keeper. Later sijpelt naar buiten dat niet een gekwetste schouder, maar een teveel aan spanningen hem parten spelen.
Zijn in 2015 overleden gabber Piet Fransen: ‘Tonny had bij Oranje niet de brutaliteit die hij bij GVAV wel had. Bij ons was-ie de baas, en iedereen luisterde. Maar bij Oranje durfde hij dat niet.’
Verschenen in deze serie: Johan van Veen | Dick Nanninga | Wayne Huizenga | Etta Palm | Willem Vroom | Lou Ottens | Jannes van der Wal | W.A. Scholten | Aletta Jacobs | Jan Uitham | Fré Meis | Jan Pelleboer | Renze de Vries | Herman Brood | Sicco Mansholt | Wubbo Ockels | Tonny van Leeuwen
Bronnen: darch media | Tonny, Held van Groningen | Sikkom | SportinStad | Beyond the last Man | KasteelKanjers | NvhN
