Twintig jaar geleden stond er een totaal ander bedrijf aan de Klein Dongenseweg in Dongen. Henriette: ‘We produceerden toen pallets vol kiloknaller-tomaten per dag. Ze groeiden op steenwol en plastic. Het was een steriele bedoeling, er kwam weinig natuur aan te pas. Het concept was: zoveel mogelijk tomaten voor een zo laag mogelijke kostprijs. Maar door alle moderne techniek werden de kosten steeds hoger en door de werkdruk nam het ziekteverzuim toe. Om ons heen gingen bedrijven failliet. Toen wist ik: het roer moet om.’
Het was niet eenvoudig om de familie te overtuigen. Haar schoonvader die het glastuinbouwbedrijf gemoderniseerd had, zag de omschakeling naar biologisch eerst niet zitten. Het leek een stap terug. Van een modern bedrijf met technische snufjes naar ‘ouderwets’ telen in de volle grond. Maar verder opschalen was ook geen optie en stoppen ook niet, want dan waren ze alles kwijt, ook de boerderij waar de familie woonde. Na lang wikken en wegen werd de knoop doorgehakt, ze kozen voor de biologische teelwijze.
Henriette: ‘Ik was toen nog niet écht overtuigd van biologisch telen. Ik wist er te weinig van. We waren niet gewend om te werken zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Inmiddels zijn mijn ogen geopend en ben ik overtuigd van de kracht van biologisch. De natuur biedt zo veel extra’s als we ermee samenwerken. Het is nu onze missie om zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met biologische producten. Daarom hebben we nu een boerderijwinkel en geven we regelmatig rondleidingen en kookworkshops in onze eigen keuken en kwekerij.’
Sinds de omschakeling floreert het bedrijf. En dat alles in het oog van een kritische bank. Sinds de jaren ‘80 financieren banken namelijk vooral boerenbedrijven die opschalen en intensiveren. Henriette: ‘De biologische boer staat er in die zin alleen voor. Gelukkig hadden wij een kleine buffer, daardoor konden we een aantal jaar overbruggen. Zonder buffer of lening is het lastig. Want omschakelen is een intensief proces. Wij zijn begonnen in 2011 en sinds 2015 zijn we volledig biologisch.’
De eerste stap was opschonen. Henriette: ‘Techniek eruit, plastic eruit, steenwol eruit…. Terug naar de basis: de bodem. Het was een hele klus om de grond onder de kassen weer los te maken. Die bodem was al 40 jaar niet bewerkt. We hebben gaten gemaakt, lagen compost aangebracht, planten erin gezet en de resten ervan laten liggen. Binnen één à twee jaar was de bodem hersteld. De kwaliteit is nu fantastisch! De grond is los en vruchtbaar.’
Achter de kas staat een mobiele kippencaravans met scharrelkippen. De caravan kan makkelijk verplaatst worden, telkens naar een nieuw stuk ‘vers’ weiland. Henriette: ‘Een grote inspiratie voor onze nieuwe werkwijze was de film ‘The biggest little farm’, een documentaire over bio-landbouw. We zagen die film in de bioscoop en vonden hem zo inspirerend dat we een filmavond voor alle medewerkers georganiseerd hebben hier op het bedrijf.’
Gedreven door het biologisch telen in de kas, voelde het voor Alfons en Henriette als een logische stap om ook het land rondom de boerderij zo natuurlijk mogelijk in te richten. Ze namen hiervoor permacultuur-expert Martijn Ballemans in de arm. Permacultuur is – heel kort samengevat – een landbouwmethode voor vaste planten die zoveel mogelijk de principes van de natuur volgt. Martijn maakte een ontwerp voor een klein voedselbos en agroforestry: strokenteelt met diverse combinaties van noten- en fruitbomen, vruchtstruiken en eenjarige gewassen.
Maar voor het land ingericht kon worden, moest eerst de bodem herstellen. Buiten duurde dat langer dan in de kas. De bodem rondom de boerderij was verdicht door machinegebruik. De grond was jarenlang verpacht aan een reguliere boer en er was vooral vanaf gehaald. Met compost en groenbemesters is de bodem weer langzaam opgebouwd. Henriette: ‘Ik heb veel geleerd van dat proces. Dat je de bodem moet voeden met organisch materiaal bijvoorbeeld. Dus niet alles weghalen, maar juist plantenresten laten liggen. Net zoals in de natuur…’
Het bedrijf van Alfons en Henriette is een geweldig voorbeeld van de transitie die nu gaande is in de landbouw. Op zijn website legt Martijn uit hoe de mix van agroforestry systemen zorgt voor rijke en diverse oogsten en een hoge ecologische waarde. Zo heeft de walnoten-boomgaard een ondergroei van verschillende vruchtstruiken en brede tussenstroken voor eenjarige teelt. In de fruitboomgaard staan allerlei soorten bomen naast elkaar. De boomgaarden zijn op termijn bestemd voor productie, het voedselbos is een inspiratieplek en verhoogt tegelijkertijd de biodiversiteit.
Alfons en Henriette vinden het allemaal prachtig. Ze omarmen alles wat hun nieuwe bedrijf aan mogelijkheden biedt. Henriette: ‘Ons bedrijf is ontzettend divers geworden en we leren nog elke dag nieuwe dingen. Het is geweldig om te zien hoe de natuur terugkeert rondom ons bedrijf. Ik kan niet wachten hoe het voedselbos en de boomgaarden er over vijf jaar bij staan. Ondertussen genieten we met volle teugen van alle ontwikkelingen. Misschien is dat wel het grootste voordeel van de omschakeling van ons bedrijf, de enorme winst aan arbeidsvreugde!’
Meer info over Natuurlijk Henriette vind je hier: https://natuurlijkhenriette.nl
Bekijk hier het ontwerp van Martijn van Puur Permacultuur: https://www.puurpermacultuur.nl/agroforestry-ontwerp
