‘Aanvankelijk waren we vooral verbaasd. Nu hebben we al twee ton ingezameld om dat om te buigen.’ De stichting gaat juist voor natuurherstel, van de baai, omzoomd door duinen, een schilderachtig dorp en met het eeuwen oude baken van Terschelling, de vuurtoren Brandaris.
Een ding weet Wim Cool zeker: het Waddengebied moet het Waddengebied blijven, van Den Helder tot Denemarken. Hij woont tegenwoordig in Hauwert, West-Friesland. Het wonen in zijn jeugd op Terschelling met het daar opgedane vrijheidsgevoel zit diep. ‘Ik kwam als klein jongetje op de Dellewal met een fiets met klossen aan de trappers. Het was 1948 of 1949, ik fietste hijgend en wel het Grote Duin op. Daar zag je de Waddenzee. Je keek in de avond van oost, waar het al donker werd, naar west waar de zon onderging. Boven op het duin zag ik het bejaardentehuis Avondrood. Nou het avondrood kon je daar in de lucht ook zien. Als je boven was dan was dat een verlossing, omdat je dan als een vrije vogel naar beneden zoefde, West in.’
Unieke natuur
De strook land van de Dellewal omzoomt de hele baai. De Dellewal begint in het dorp West en gaat dan in een ruime boog vanaf het water naar het Wad. Maar ook vanaf de Noordzee raakt de duinenrij met het Grootduin op Dellewal de Waddenzee, een uniek stuk natuur voor Nederland.
Er staat nu heel wat bebouwing. De Zeevaartschool, Hotel Schylge van Westcord, dat graag wil uitbreiden en het complex van het oude hotel Victoria. Daar in de buurt staat ook de oude jeugdherberg, vroeger Hanskedune, nu StayOkay, vlak bij de plek waar tijdens het Oerolfestival de AVRO voor- en nabeschouwingen op tv houdt. Er stond ook een dancing, die inmiddels is afgebroken. Daar resteert nog een parkeerplaats. De gemeente maakt nu plannen voor het gebied: er mag volgens de geldende regels uitsluitend gebouwd op de plek van voormalige dancing, maar de gemeente wil graag meer bebouwen.
Liever ontbouwen dan bebouwen
En juist die beleving wil de Stichting Natuurherstel Dellewal behouden. Al in 2014 maakte de stichting een uitgebreid plan om de natuur juist te versterken in plaats van te beschadigen. Een natuurboulevard moet er komen, het natuurlijk aanzicht moet sterker worden, en de oorspronkelijkheid van het duin, de Wadden en de wijdsheid moet behouden blijven. De stichting ziet liever ontbouwing dan bebouwing. In 2018 volgde er een landschapsvisie waarin de natuurboulevard verder is uitgewerkt, in opdracht van de Stichting Natuurherstel Baai Dellewal en gemaakt door Feddes/Olthof Landschapsarchitecten.
‘Gemeente wil cashen op kosten van de natuur’
Veel mensen snappen niets van de wens te bebouwen. Het ruïneert alle zichtlijnen en tast de natuur aan, vinden ze. De plannen betreffen hoteluitbreiding en 13 dure appartementen. Cool: ‘Op de Dellewal moet je niet grenzeloos door bouwen, dan haal je de ziel uit het gebied.
De enige reden waarom de gemeente dat wil, is cashen omdat de gemeente geld nodig heeft. De gemeente heeft destijds de BV Dellewal gekocht, die het vastgoed van onder meer de dancing beheerde. Daar heeft de gemeente verlies op geboekt, en dat willen ze terug. In dat spel is de Dellewal niets anders dan een ruilmiddel voor geld, precies als in het monopolyspel. De meerderheid van de gemeenteraad acht bebouwing realiseerbaar.’
Al 70 jaar protest
Saillant detail: sinds 1951 wordt er al gesproken over bebouwing en iedere keer viel dat fout in de publieke opinie. De tegenstanders zien graag zien dat de plannenmakerij ophoudt. Het terrein moet gekoesterd worden, vinden ze: het gebied is veel meer waard dan een pot goud.
Sinds 2009 is de Waddenzee Unesco-werelderfgoed. Maar Terschelling valt er niet onder en de Dellewal ook niet. Cool: ‘Een historische blunder. En dan nog moet je je afvragen of je de randen van de zee, die dezelfde status heeft als Yellowstone Park in de Verenigde Staten, moet verkwanselen voor een beetje geld. Het eiland is als een schat. Beseffen de Terschellingers die dit willen bebouwen, dat zelf niet, vraag ik mezelf wel eens af. Cultuurhistoricus Meindert Schroor, bestuurslid van de Waddenacademie, typeerde dat pas als de juttersmentaliteit, de opportunistische vrijheidszin. Maar hij tekende ook aan dat die mentaliteit zijn grenzen kent.’
‘Gemeente wil plannen doordrukken’
Het eiland verandert natuurlijk. Een bejaardenoord, Huize Avondrood, is gesloopt, om maar wat te noemen. Maar wat er nu gebeurt, is een absolute game changer, vinden de tegenstanders. Er is politieke steun voor het bebouwen van de Baai Dellewal. In ieder geval zoveel dat de gemeente nu bezig is met een ontwerpbestemmingsplan. De gemeente wil volgens de stichting de plannen vol gas doorzetten. Het ontwerpbestemmingsplan gaat niet meer de inspraak in en daardoor is de kans verkeken er nog wat tegen te doen. Dan moeten ze naar de Raad van State om te vertragen of tegen te houden.
Founding mothers van natuurherstel
De Stichting Natuurherstel Baai Dellewal is destijds opgericht als actiegroep, door vijf vrouwen, de founding mothers. Die hebben al veel bereikt. Nu is het een burgerinitiatief dat graag met de gemeente en alle belanghebbenden in het gebied aan tafel wil om een nieuw stichtingsalternatief te bespreken zodat de ziel in het gebied blijft. De stichting maakte al ambitieuze plannen voor natuurherstel. ‘Onze site www.baaidellewal.nl is in de lucht, daar staat alle informatie, ook over onze fondsenwerving. 200.000 euro hebben we al ingezameld en we streven naar meer.’
Via de site kunnen mensen een vierkante meter grond adopteren en de stichting wil het liefst doorgaan totdat de stichting de grond kan overnemen. Maar 2 miljoen is nog een stuk meer dan 2 ton en de stichting komt tijd te kort, gemeten aan de snelheid waarmee Terschelling de plannen wil doordrukken. Ook het Waddenfonds is door de stichting gevraagd bij te springen, maar doet dat vooralsnog niet. Overigens levert de grond zo veel op, omdat het plots bouwgrond wordt. Die is veel duurder dan natuurgrond, die maar een paar kwartjes kost. Ook de Oerol-organisatie die al decennia lang in de zomer een t cultureel festival organiseert, houdt zich buiten de discussie. Cool: ‘Maar dit gebied gaat eilanders en toeristen en eigenlijk heel Nederland aan.’
Aantasting natuur Baai Dellewal raakt hele Waddengebied
De betrokkenheid van Nederland blijkt uit de donaties, zegt Cool. ‘De bijdragen komen uit heel Nederland, tot Gelderland en het zuidelijkste puntje van Limburg toe. Allemaal mensen die vinden dat je van de Dellewal op Terschelling af moet blijven, zodat er ruimte is voor natuur, zoals het op het eiland hoort. 1500 mensen brachten het geld op, de helft van het eiland, de helft van de wal. ‘We horen van badgasten, toeristen en van de eilanders dat dit bijzondere natuurgebied leeft. Als je hier wat vanaf haalt, tast je het hele Waddengebied aan.’
