Dorpelingen die demonstreren, boeren die huilen om hun verloren boomgaarden en spreken over een nieuwe Anfal. Turkije heeft haar militaire activiteiten in de Koerdistan Regio van Irak sterk opgeschroefd. Omdat het doelwit daarvan, de Turks-Koerdische verzetsorganisatie PKK met volle kracht terugvecht, zijn tal van ernstige branden ontstaan.
Het is een strijd die totaal onder de radar van de wereldaandacht blijft. In een maand (tussen 15 juni en 15 juli) heeft Turkije 381 bombardementen uitgevoerd op doelen in de Koerdistan Regio van Irak. Ankara heeft een offensief ingezet om controle te krijgen over de Matina-berg, en zo richting de Gara-berg te werken waar de PKK ingegraven zit.
De Turkse operatie wordt zowel op de grond als in de lucht gevoerd. Er zijn zo’n 1250 Turkse soldaten bij betrokken met driehonderd tanks. De bombardementen worden uitgevoerd met drones en vliegtuigen. Op diverse plaatsen hebben de Turken controleposten opgezet.
Voor de burgers in dit gebied heeft het grote gevolgen. Negen nieuwe dorpen zijn ontvolkt, bovenop de honderden die in het recente verleden al zijn leeggelopen vanwege het Turkse gevaar. In een maand zijn nog eens 184 families hun huis kwijtgeraakt. Een aantal van de dorpen is christelijk, een religieuze minderheid die toch al onder druk staat in Irak.
Akkers en boomgaarden zijn verbrand, en daarmee verloren tal van boeren hun inkomsten. Boeren en burgers moeten zelf het vuur zien te blussen.
Barzan
Er zou zelfs brand zijn uitgebroken in de omgeving van Barzan, de thuisbasis van de regerende Barzanifamilie. Opvallend is dat alle Turkse aanwezigheid te vinden is in het deel van de Koerdistan Regio dat wordt beheerst door de partij van de Barzani’s, de KDP. En dat de PKK in feite een veilige zone heeft gevonden in gebied onder controle van de tweede partij, de PUK.
Toch blijft een echte reactie van de Koerdische regering uit. De Koerdische minister van binnenlandse zaken legde zelfs de schuld bij de PKK: haar illegale aanwezigheid zou Turkije het excuus geven voor haar activiteiten. ‘De PKK moet deze gebieden verlaten zodat de dorpelingen niet meer ontheemd hoeven te zijn.’
Een reactie kwam er wel van de Iraakse regering in Bagdad. De Nationale Veiligheidsraad heeft de Turkse invallen afgewezen en Ankara opgeroepen om zich te houden aan de principes van ‘goed buurmanschap’. Bagdad heeft waarnemers gestuurd die de situatie ter plekke hebben bekeken, waarna het weer stil werd.
Dat leidde tot speculaties, over de afspraken die er tussen Turkije en Irak zouden zijn gemaakt toen de Turkse president Erdogan onlangs in Bagdad was. Irak heeft immers grote problemen met water doordat de Turken teveel stuwmeren hebben aangelegd in de Tigris, een van de twee levensaders van het land. Wat hebben de Irakezen moeten toezeggen in ruil voor voldoende water?
Coördineren
Vanuit de Koerdische peshmerga komen anonieme berichten dat de Turken hun operatie coördineren met de Iraakse regering en Erbil. Niemand is van plan het tegen de Turken op te nemen, aldus de bron. Daarentegen krijgen de Turken hulp in de vorm van inlichtingen van KDP-zijde.
Opvallend is ook dat Bagdad ondanks protesten niets heeft ondernomen; van een aangekondigde klacht bij de VN is nooit meer iets gehoord.
Als dan ook nog eens uitlekt dat Irak en Turkije overeen zijn gekomen over en weer geen visum meer te eisen voor jongeren onder de 15 en ouderen boven de 50, dan wekt dat argwaan.
Anderzijds heeft de Iraakse minister van buitenlandse zaken Fuad Hussein ontkend dat Bagdad de Turken het groene licht heeft gegeven voor de operatie. Hij benadrukte dat er binnenkort gesprekken zullen plaatsvinden over de kwestie, dat de PKK ook een Iraaks probleem is maar dat er ‘geen afspraken zijn met de Turken over het veiligheidsdossier’.
Ingekapseld
Waarop de Turkse president Erdogan aankondigde dat de militaire operaties in Irak en Syrië binnenkort worden afgerond. Hij verklaarde dat de PKK niet meer kan opereren in Turkije en dat ze in de twee buurlanden ingekapseld zou zijn. Dat lijkt echter eerder wishful thinking dan werkelijkheid.
Wat er is dan eigenlijk aan de hand? Iraakse Koerden maken zich zorgen dat als de Turken inderdaad toestemming hebben gekregen voor de operatie en het instellen van controleposten, ze nooit meer weggaan. Zo ging het immers ook in Syrië, waar Turkije een hele grenszone bezet houdt en de Koerdische stad Afrin in feite etnisch gereinigd heeft.
En je gaat niet zomaar een strijd aan met een NAVO-lid met een machtig leger zoals Turkije. Die bovendien een positie voor zichzelf heeft gecreëerd waarbij de VS en de EU een oog dichtknijpen bij haar gemarchandeer in de buurlanden. Wiens nationalistische dromen over een terugkeer van een soort Ottomaans rijk maar al te bekend zijn.
Voor- en tegenstanders van de PKK in Irak zijn het inmiddels over een ding wel eens: de PKK maakt een toch al ingewikkelde situatie nog veel moeilijker. Ook al was de groep al actief in de regio sinds de jaren ’80, lang voordat de Iraakse Koerden in 2015 hun eigen regio kregen, en hebben eerdere militaire acties tegen de PKK Turkije uiteindelijk weinig opgeleverd.
Plooien
Zoals alles altijd met alles te maken heeft in Irak, werken de Koerden van de KDP hard om hun relatie met Bagdad te verbeteren. Zodanig dat ze oud-president Massoud Barzani naar de Iraakse hoofdstad stuurden om te proberen wat plooien glad te strijken. Direct zichtbaar resultaat hebben die gesprekken met de verschillende politieke groepen en hun leiders echter niet gehad. Mede omdat Barzani weigerde PUK-leider Bafel Talabani daar ook te zien.
Het uiteenspelen van de Koerden blijft een van de problemen waardoor er maar geen rust en vrede in de Koerdistan Regio lijkt te komen. En waardoor de voorsprong die Koerdistan in haar ontwikkeling jarenlang had op de rest van het land, totaal verdampt is. Waardoor ook de overgrote meerderheid van asielzoekers uit Irak, Koerdisch is.
De Barzani’s willen van het PKK-probleem af door van de activiteiten van de groep op Iraaks-Koerdische grond en de Turkse reactie erop een Iraaks probleem te maken. De Talabani’s bieden hun Turks-Koerdische broeders echter nog steeds een veilig heenkomen niet te ver van de Turkse grens. Die tweespalt speelt de Turken in de kaart, en maakt ook voor Bagdad een oplossing vrijwel onmogelijk.
De vraag is of de Barzani’s bereid zijn om de consequenties te accepteren. En die zouden wel eens kunnen betekenen dat Turkije de grenszone waar ze nu al honderden dorpen ontvolkt heeft en bezet houdt, de komende tijd inlijft. Gewoon, omdat ze dat kan. Omdat vrijwel niemand haar kan tegenhouden.
