Vorige week ben ik verhuisd. Of eigenlijk nog maar gedeeltelijk. Na jaren trouw en actief op Twitter te hebben gezeten, ben ik naar BlueSky gegaan. Het klinkt onzinnig, maar het was een ingrijpende verhuizing. Bijna zo ingrijpend als die van Nederland naar Irak, in 2008. Zelfs al heb ik mijn Twitter-account nog niet verwijderd, zoals veel anderen wel deden.
Ik verliet Nederland niet alleen omdat ik in de categorie was beland van vijftigers die nog iets willen. Maar vooral ook omdat ik me steeds minder prettig voelde in mijn eigen land. Het zurige toontje, en niet alleen in de politiek. De discriminatie, verborgen maar ook steeds meer open, terwijl mijn relaties, netwerk en vriendenkring al jaren multicultureel waren.
Multicultureel werd een vies woord. Integratie moest assimilatie zijn. Nederland zou volgens de statistieken een van de gelukkigste landen ter wereld zijn – maar waarom dan al dat geklaag en gezeur? En hoezo waren we tolerant? De opkomst van extreemrechts was al aan de gang, alleen had men er nauwelijks oog voor.
Mediacentrum
Ik ging naar Irak om een jaar te werken aan het opzetten van een mediacentrum dat lokale journalisten zou trainen, en bleef er elf jaar. Dat ik naïef was te denken dat ik kon bijdragen aan de ontwikkeling van de democratie, daarover hoeven we het hier niet te hebben. Want het mediacentrum heeft een functie gehad, al was het maar dat we als eerste met een postdoctorale opleiding kwamen voor aspirant journalisten met een niet-journalistieke bul.
Dat democratie nauwelijks te stimuleren is als er lokaal geen kennis over of ervaring mee is – zoals bij ons al eeuwenlang wel het geval is, dat vond ik moeilijk te accepteren. Maar het is waar. Wat is er uiteindelijk nog over van de ook al opgelegde Griekse en Romeinse beschaving? Als democratie niet gedragen wordt door de basis, door gewone mensen dus, dan kan het niet beklijven.
Want de mens is als soort conservatief. In Irak leerde ik hoe belangrijk tradities en gewoonten kunnen zijn, omdat ze zekerheid geven. En dat jongeren er altijd tegenaan schoppen, maar in een land met sterke normen en waarden zich uiteindelijk altijd (voor het oog) conformeren. Of vertrekken natuurlijk, zoals duizenden Koerdische jongeren de afgelopen jaren hebben gedaan.
Wat ik er ook zag is hoe nood verbroedert. Toen de islamitische terreurgroep ISIS in 2014 een derde van het land bezette, was het alle hens aan dek. Niet alleen voor de militairen van verschillende religies, denominaties en bevolkingsgroepen. Vluchtelingen kregen opvang. Het was samen tegen de vijand, en opeens deden alle tegenstellingen er veel minder toe.
Mooi
Ik nodigde collega’s uit om in Iraaks Koerdistan te komen trainen. Ik leidde Nederlandse en Belgische toeristen rond. Om te delen hoe mooi het land was waar ik was terechtgekomen. Maar ook om te laten doordringen hoe verschrikkelijk goed we het in Nederland hebben in vergelijking tot bijvoorbeeld Irak.
En nog belangrijker: hoe gevaarlijk het discours in Nederland is. Waar het toe kan leiden. Dat je een pistool achter je broekband draagt, zoals een Koerdische collega die uiteindelijk politicus werd. Dat je zomaar opgepakt kan worden voor je mening, zoals met verschillende Koerdische en Iraakse collega’s op verschillende momenten is gebeurd. Dat je niet meer weet wie te vertrouwen is.
In de tijd van de ISIS-invasie, bleken opeens zelfs de buren zich bij de radicale groep te hebben aangesloten. Want ISIS stond een hele minderheidsgroep die toch al eeuwen in de regio woonde naar het leven – alleen omdat ze een ander geloof aanhingen. Mensen deden niet alleen mee omdat ze hetzelfde radicale geloof aanhingen als ISIS, maar ook omdat ze bang waren voor de consequenties als ze dat niet deden.
Dat meeloopgedrag is herkenbaar, maar o zo link. Nog steeds zien hele volksgroepen in Irak alle Iraakse soennieten als ‘ISIS’, terwijl alleen een kleine minderheid lid was. En van degenen die onder de bezetting van de groep leefden, was maar een minderheid meeloper. Desondanks was iedere gelovige soenniet voor veel andere Irakezen een ‘Daeshi’. En nog tot lang na de bevrijding. Nu, zeven jaar na de bevrijding, hoor je het minder, maar daarmee is het sentiment niet weg.
Dat is waar polarisatie toe kan leiden. In Irak gaat het nog vele jaren duren voordat de effecten ervan uitgewerkt zijn.
Musk
Als ik de vergelijking doortrek naar Twitter (wat ik weiger X te noemen), ging het daar mis nadat Elon Musk het medium had overgenomen en steeds meer naar zijn hand zette, tot het uiteindelijk een van de belangrijkste propagandakanalen voor Trump werd. Waarmee de polarisatie een wereldtoneel kreeg. Notabene in dat grote voorbeeldland voor de democratie dat het resultaat is van eeuwenlange immigratie werden bevolkingsgroepen tegen elkaar opgezet. Ook op Twitter.
Het zure toontje, de onvrede, het geklaag, gezeur en het ruim baan geven aan een haatzaaiende minderheid. Veel Twitteraars haakten af. En het is niet toevallig dat de grote uitstroom pas op gang kwam na de verkiezing van Trump. Alsof we toen met z’n allen opeens beseften wat we op Twitter hadden zien gebeuren.
Niet iedereen vond echter een goed alternatief. Mastodon was het niet, Threads ook niet echt (al verhuisde Stephen King daar onlangs naartoe). Miljoenen stapten over naar BlueSky – dat niet verbonden is aan een van de grote mediaconcerns en waar gebruikers hun eigen algoritme maken. Dat zit opeens op twintig miljoen gebruikers (en waarschijnlijk al meer als je dit leest).
Polarisatie
Het is er leuker. Inderdaad, zoals Twitter ooit was. Gebruikers nemen zich voor het zo te houden. Haatzaaiers en trollen worden actief geblokt. Hoelang dit goed gaat, met een miljoen nieuwe gebruikers erbij per dag, dat is de vraag. Hoe houden we de polarisatie die onze tijdgeest beheerst, daar buiten de deur – of in ieder geval binnen de perken?
De discussie is nog wel wat we daar doen: gewoon weer twitteren nu die naam door Musk is losgelaten? Of skeeten (mix van sky en tweet). Bs’en (bee-essen) kan ook (van de twee beginletters), met een knipoog naar bullshitten dus. Het zou echter wel eens skitteren kunnen worden, na een kleine poll onder BlueSkyers.
Helemaal weg van Twitter ben ik nog niet, want daar vind ik nog steeds het nieuws en de achtergronden over Irak en de regio. Als die contacten me volgen, ben ik ook weg. Want BlueSky voelt meer als thuis. Ik hou erg van die blauwe hemel, ook in het gewone leven.
Vind me daar als @juditneurink.bsky.social. En likes en reacties zijn er welkom; daar lijken de blueSkyers nog niet zo goed in als de twitteraars.
