Eén van de belangrijkste ontdekkingen van Goodall was dat chimpansees werktuigen maken én gebruiken: ze gebruiken twijgjes om termieten te vangen en gooien stenen als wapens. Tot dan toe werd gedacht dat alleen mensen werktuigen gebruikten. Ook ontdekte ze dat chimpansees soms vlees eten, gemeenschappelijk op jacht gaan en oorlog voeren met andere apensoorten en groepen chimpansees. In 1986 hoort Jane op een conferentie verontrustend nieuws over in rap tempo afnemende chimpanseepopulaties in Afrika. Sindsdien reist ze de wereld over om voorlichting en lezingen te geven over natuurbehoud, het welzijn van mensapen in het algemeen en chimpansees in het bijzonder.
Vijf vragen aan Dr. Jane Goodall
Waarin lijken chimpansees op ons?
‘Chimpansees hebben emoties die lijken op wat wij geluk en verdriet, angst en wanhoop, boosheid en genegenheid noemen. Veel gebaren van chimpansee zijn opvallend vergelijkbaar met die van ons: ze omhelzen, kussen, lopen hand in hand, geven elkaar schouderklopjes, bedelen met de hand, trekken gekke bekken… Chimpansees vertonen tekenen van depressie bij het verlies van een familielid of een metgezel, ze treuren. Ze hebben gevoel voor humor en vertonen altruïstisch gedrag: zorgen voor een ander zonder dat je er zelf iets aan hebt. Ze adopteren bijvoorbeeld baby’s die hun moeder zijn kwijtgeraakt. Ze zijn ook in staat tot geweld en voeren primitieve oorlogen met rivaliserende sociale groepen. Hun gedrag lijkt kortom, heel erg op dat van de mens.’
Wat kunnen wij leren van chimpansees?
‘In de chimpansee samenleving zijn er goede en minder goede moeders. Onze lange termijn resultaten laten zien dat kinderen van goede moeders vaker opgroeien tot zelfverzekerde en assertieve volwassenen met een belangrijke rol in de samenleving. Goede chimpansee moeders zijn aanhankelijk en speels, beschermend maar niet overbezorgd, tolerant maar in staat om discipline op te leggen en ze steunen hun kinderen bij ruzies en andere sociale problemen. Dochters van dergelijke moeders worden zelf vaak ook goede moeders, zonen komen vaker hoger in status. Minder goede moeders straffen meer en ondersteunen minder. Hun kinderen hebben als volwassenen vaker moeite met het vormen van ontspannen relaties en eindigen lager op de sociale ladder. Dit zijn interessante bevindingen voor psychologen en psychiaters die zich bezig houden met de ontwikkeling van kinderen in onze mensensamenleving.’
U werkt veel met jongeren. Waarom is dat?
‘Als jongeren zich bewust zijn van de problemen om hen heen en de middelen hebben om actie te ondernemen, is hun energie, vastberadenheid en inzet grenzeloos! Ze steken de handen uit de mouwen om de wereld een betere plek te maken – one problem at a time– en stimuleren elkaar, hun ouders en grootouders. Daarbij zijn jongeren de artsen, advocaten, politici, en ouders van de toekomst… Als onze jonge mensen de hoop verliezen, kunnen we net zo goed opgeven.’
Wat is uw boodschap aan de wereld?
‘Mijn boodschap voor jong en oud is: ieder van ons maakt een impact op de planeet elke dag, en we hebben een keuze wat betreft het soort impact we willen maken. Het is belangrijk om na te denken over de gevolgen van de keuzes die we maken, wat we kopen, wat we eten en dragen, hoe we van A naar B gaan, hoe we omgaan met elkaar en met de dieren en het milieu. Veel mensen voelen zich hulpeloos en hopeloos als ze nadenken over de problemen in onze wereld en doen niets. Maar iedereen kan iets doen!’
Wat kan ik thuis doen?
‘Het gaat om kleine acties: kortere douches, het uitdoen van de kraan bij het poetsen van je tanden, het uitschakelen van elektrische apparaten als je ze niet gebruikt, een stervende plant water geven op kantoor, vriendelijk zijn voor een eenzame oudere, wandelen, fietsen of het OV nemen in plaats van de auto, minder (best helemaal geen) vlees eten… Dingen die klein en onbelangrijk lijken in het grote geheel, maar die – als ze worden uitgevoerd door honderden, duizenden en miljoenen mensen over de hele wereld – zullen leiden tot de verandering die nodig is als we een goede toekomst willen voor onze kinderen en die van hen.’
Jane Goodall Instituut
In 1977 richt Jane het Jane Goodall Instituut vanuit de gedachte dat mens, dier en milieu een eenheid vormen, en dat ieder individu een verschil kan maken. De wereldwijde non-profit organisatie richt zich op natuurbehoud en het onderzoek naar, educatie over, en welzijn van mensapen in het algemeen en chimpansees in het bijzonder. De organisatie ondersteunt diverse projecten in Afrika, en ondersteunt de lokale bewoners bij het realiseren van een duurzame omgeving met oog voor regionale doelstellingen zoals herbebossing en de beëindiging van illegale, commerciële handel in bushmeat. Daarnaast ondersteunt het instituut jonge mensen wereldwijd in meer dan 130 landen in hun wens een verschil te maken en een positieve bijdrage te leveren aan onze wereld.
www.janegoodall.nl
‘We have a choice to use the gift of our lives to make a difference. It’s up to us to decide what kind of difference we’re going to make’
