Ik pak de Gewiekste Vogelgids erbij en blader door de sectie ‘zwart witte vogels’. En jawel, daar staat ze: de Witte kwikstaart! Ik lees dat het vogeltje eigenlijk grijs-wit is met een witte streek rond het oog, een zwarte kopkap (kruin) en een zwart borststuk.
Yes! Mijn eerste ‘waarneming’ buiten het bekende terrein van mijn tuin waar ik vooral koolmezen, merels, duiven, kanaries (een hele kolonie) en kauwen zie. In de vogelgids lees ik dat dit prachtige vogeltje ‘overal’ voorkomt in Nederland, maar dat deert niet: voor mij is het een bijzondere waarneming en wel in Frankrijk.
Veelvoorkomend
De witte kwikstaart – of Motacilla alba zoals het vogeltje in de wetenschap genoemd wordt – is een zangvogel uit de familie van de kwikstaarten en piepers. Het vogeltje neemt af in aantal maar komt nog steeds veel voor in heel Eurazië, waarbij een deel in de winter naar het zuiden trekt en de rest standvogels zijn, wat betekent dat ze in of dichtbij het broedgebied blijven overwinteren.
De witte kwikstaart is een slank vogeltje van ongeveer 18 cm lang, inclusief een lange staart, die voortdurend op en neer beweegt. Het mannetje is iets groter dan het vrouwtje, maar verder lijken ze erg op elkaar. Ze kunnen langdurig en gevarieerd zingen, maar ook schel roepen: ‘tsi-tsick!’ In het eigen territorium klinkt vaak een vloeiend ‘tsji-liét’.
Broeden
Kwikstaartjes broeden van april tot augustus en nestelen meestal op het platteland, vaak op huizen, schuren of onder bruggen. Ze hebben één tot twee nesten per jaar met gemiddeld 5 eieren. Na twee weken broeden komen de jongen uit. Ze blijven dan nog twee weken op het nest en worden gevoed door beide ouders. Ook na het uitvliegen worden ze nog een kleine week gevoed.
Oudere kwikstaarten leven in paartjes in hun eigen territorium waar ze druk zijn met nestelen, broeden en voeden. Tegen het eind van de zomer verzamelen de jonge uitgevlogen kwikstaarten zich in groepen op plekken met veel voedsel. Ze slapen dan samen met soms wel honderden vogels bij elkaar! Je herkent de jonge vogels aan een valer verenkleed met veel wit op de kop.
Insectenjager
De witte kwikstaart leeft van insecten zoals muggen, vliegen, libellen, vlinders en larven. Ze zoeken hun prooien meestal lopend op de grond en rennen voortdurend achter ze aan, soms afgewisseld met korte vluchtjes.
Veel Nederlandse witte kwikstaarten trekken in de herfst weg via het Iberisch schiereiland naar het warmere Marokko. In maart keren ze massaal weer terug. Hoe ze precies weten waar ze geen moeten, is vooralsnog een raadsel!
Afbeelding
De prachtige afbeelding is in 1869 gemaakt door John Gerrard Keulemans, geboren als Johannes Gerardus Keulemans te Rotterdam in 1842. Keulemans was kunstschilder en illustrator en vooral beroemd om zijn litho’s van vogels. Vanaf 1869 werkte Keulemans in Groot-Brittannië, waar hij in 1912 overleed.
De door Keulemans gemaakte lithografieën van ondertussen uitgestorven diersoorten zijn inmiddels een begrip, zoals die van de Salomonseilandenkroonduif (Microgaura meeki) en de Lachuil (Sceloglaux albifacies). Deze litho’s zijn nu in het American Museum of Natural History te bewonderen in New York.
Lithografie is een druktechniek waarbij direct op de kalksteen wordt getekend met vette krijt of inkt. Na behandeling met Arabische gom en salpeterzuur, en een uitgebreid proces met vocht en inkt, kan de afbeelding in een kleine oplage gedrukt worden.
Vertaling
In het Engels wordt dit vogeltje white wagtail genoemd, in Frankrijk Bergeronnette printanière.
