Ik pak de Gewiekste Vogelgids er weer bij en blader door de sectie ‘zwarte of bijna geheel zwarte vogels’ en zie al snel het vogeltje erbij staan: de Zwarte roodstaart! Wie bedenkt die namen, vraag ik me af? Niet heel origineel. Maar wel lekker duidelijk. Dit vogeltje van zo’n 14 cm inclusief staart is namelijk roetzwart met een roestrode staart. De mannetjes hebben witte vlekken op de vleugels. De vrouwtjes hebben een donkergrijs/bruin verenkleed zonder witte vlekken.
Zangvogeltje
Hoe eenvoudig de roepnaam van het vogeltje, zo ingewikkeld de wetenschappelijke indeling! Het vogeltje behoort tot het Rijk der Dieren (Animalia), tot de Stam der Choradieren (Chordata), tot de Klasse van Vogels (Aves), tot de Orde van Zangvogels (Passeriformes), de Familie van Vliegenvangers (Muscicapidae), de onderfamilie van Kleine lijsterachtigen (Saxicolinae) en tot het geslacht van Roodstaarten (Phoenicurus).
Oudgrieks
De wetenschappelijk naam is in het kort Phoenicurus ochruros, afgeleid van het Oudgrieks ‘phoinix’, dat ‘rood’ betekent en ‘ouris’ dat ‘gestaart’ betekent. ‘Ochros’ betekent ‘rode oker’.
Deze onderverdeling is overigens nogal kunstmatig en onder ornithologen – vogelskenners – is geen overeenstemming. Uit genetisch onderzoek blijkt bijvoorbeeld steeds vaker dat niet alle Saxicolinae Vliegenvangers zijn en de indeling is dus verre van volmaakt. Er vinden dan ook regelmatig veranderingen plaats in naamgeving.
Insecten etend zangvogeltje
Duidelijk is in ieder geval dat de Zwarte roodstaart zingt en vliegen vangt! Het vogeltje leeft in de zomer hoofdzakelijk van insecten en rupsen en in de herfst ook van bessen, zaden en vruchten. Zingen doen ze van het voorjaar tot ver in de zomer met een melodieus gefluit afgewisseld met knarsende geluidjes. De roep bestaat uit korte elkaar opvolgende eentonige fluitjes (fiet fiet fiet fiet) of uit knarsende morse-achtige geluidjes.
Kletsende vogels
Als ik ’s ochtends vroeg in mijn bed lig te luisteren naar de fluitende vogels, lijkt het of ze druk met elkaar aan’t kletsen zijn. Ze roepen elkaar en wisselen informatie uit, net zoals mensen doen. ’s Avonds bij het ondergaan van de zon hoor ik vaak vogels zingen om even later een vergelijkbaar geluidje te horen uit de verte als echo of antwoord. Op die momenten realiseer ik me hoe weinig we weten en snappen van de dierenwereld en dat de communicatie van vogels veel uitgebreider en gecompliceerder is dan wij vermoeden of wellicht kunnen bevatten…
Broedgedrag
Een aantal dingen weten we door observatie en onderzoek wel. Namelijk dat de Zwarte roodstaart broedt vanaf midden april en meestal twee legsels per jaar heeft met gemiddeld 5 eieren. Het vogeltje is erg territoriaal en weert andere roodstaarten uit het broedgebied. Het nest wordt gebouwd in holten en spleten in bomen, rotsen, of gebouwen. De broedduur is een kleine twee weken waarna de kuikens nog minstens zo lang op het nest blijven en gevoed worden door beide ouders. Ook na het uitvliegen voeden de ouders de jongen nog een dag of tien. De jonge vogels kun je herkennen aan hun gevlekte veren.
Trekvogeltje
De Zwarte roodstaart is van oudsher een trekvogeltje al blijft een deel van de populatie het hele jaar door in het eigen broedgebied. Het trekgedrag is waarschijnlijk afhankelijk van het voedselaanbod. Als ze wegtrekken, doen ze dat veelal ’s nachts in augustus, september of oktober. Ze trekken dan van Noordwest-Europa naar warmere gebieden in Zuidwest-Europa en Noord-Afrika. In maart/april keren ze terug naar hun broedgebied.
Foto van Proinsias Mac an Bheatha via Unsplash
