Ieder jaar komt het weer voorbij. De Dag tegen geweld tegen vrouwen – als onderdeel van de Zestien dagen van activisme. Maar hoe nodig het ook is om het feit te belichten dat vrouwen slachtoffer worden van mannen met losse handjes, van machtsongelijkheid en van sadisten, echt resultaat heeft het nauwelijks.
Nog even de cijfers, met dank aan de Guardian en de Verenigde Naties. Dagelijks sterven wereldwijd 140 vrouwen en meisjes door geweld van hun partner of een familielid. Dat is er een iedere tien minuten.
Vorig jaar werden 85.000 vrouwen opzettelijk door mannen vermoord, waarbij zestig procent van de daders een nauwe relatie had met het slachtoffer. De gevaarlijkste plek voor vrouwen is thuis, want daar vallen de meeste van deze doden.
Vaak krijgen die moorden niet de aandacht die ze verdienen, en in landen waar vrouwen in een ondergeschikte positie zitten worden ze zelfs opzettelijk verdoezeld. Een collega ontdekte onlangs dat dit tegenwoordig zelfs in Koerdistan gebeurt. De regio van Irak waar sinds de autonomie juist is gewerkt om eerwraak de juridische zwaarte te geven die het behoort te hebben.
Negende
Ieder jaar vallen er rond deze tijd ook weer oproepen tot het ondertekenen van petities in mijn mailbox. Dit jaar gaan er zelfs twee over dreigende wetgeving in Irak waardoor meisjes op hun negende zouden kunnen worden uitgehuwelijkt. En als je het over geweld tegen vrouwen en meisjes hebt, dan hoort dat wel in het verhaal.
Dat dit soort geweld vaak voortkomt uit ongelijke machtsverhoudingen is onbetwist. Dat die volkomen uit hun verband getrokken zijn als een volwassen man trouwt met een kind, is ook duidelijk. Eigenlijk is dit een onderwerp dat ook onderdeel moet zijn van deze Zestien dagen-campagne.
Bepaalde delen van de islam zullen het tegenspreken, maar zo’n kindhuwelijk komt neer op seks met een minderjarige en meestal verkrachting. En ze is in zeker in strijd met een aantal internationale wetten die het recht van het kind moeten garanderen.
Pedofiel
Terwijl de leeftijd van meisjes dus van achttien zou halveren naar negen, zou die van jongens naar vijftien gaan. Dat maakt duidelijk het de mannen achter de wet vooral gaat om te kunnen trouwen met jonge meisjes. Zijn er dan zoveel pedofielen in Irak (en Iran, waar dit probleem ook leeft)? Maar pedofilie wordt daar ook afgewezen – als het om omgang met jongens gaat. Net als homoseksualiteit en alles wat met transgenders te maken heeft.
Het is een feit dat in de cultuur kindhuwelijken niet vreemd zijn. Vooral als ze onderdeel waren van het vastleggen van afspraken tussen families of clans. In de rest van de wereld is de huwelijksleeftijd omhooggegaan om kinderen te beschermen, maar ook omdat meisjes doorleren en carrières kregen. Ik hoor dat in bepaalde milieus in Irak meisjes steeds vaker thuis worden gehouden van school – omdat ze dat niet nodig zouden hebben voor een huwelijk.
Het wetsvoorstel hangt alweer een tijdje boven de markt, nadat een soortgelijke dreiging eerder dankzij buitenlands verzet werd afgeschoten. Nu is ze onderdeel van een pakket, met twee andere wetsontwerpen. Door het te verbinden aan wensen van Koerden en soennieten in Irak, proberen sjiieten het kindhuwelijk er nu wel door te krijgen.
Voor Koerden is het belangrijk dat grond en huizen die zij in en rond de oliestad Kirkoek verloren in Saddam Hoesseins Arabiseringscampagne, worden teruggegeven. Soennieten willen dat de duizenden gevangenen die vele jaren geleden vanwege verzet tegen de Amerikanen gevangen zijn gezet, eindelijk worden vrijgelaten.
Drietapsraket
In die drietrapsdeal willen sjiitische hardliners de persoonlijke statuswet veranderen, waarbij niet meer de staat (of de rechter) bepalend is, maar de religieuze autoriteiten. Dus zijn er voor huwelijken, scheidingen, erfenissen en meer van dit soort zaken verschillende wetten voor sjiieten, soennieten en christenen – een verwarrende praktijk waaraan in 1957 juist een einde was gemaakt.
Eén lichtpuntje: de wet gaat minder ver dan de Jafari-voorstellen van een paar jaar geleden. Toen mochten moslims niet meer met niet-moslims trouwen, zou verkrachting binnen het huwelijk niet meer strafbaar zijn en konden vrouwen het huis alleen verlaten met toestemming van hun man.
Toen ik in Bagdad dit voorjaar op bezoek was bij mensenrechtenactiviste Hanaa Edwar sprak zij haar zorg uit over de verslechterde situatie van vrouwen en meisjes. Inmiddels is bijna een derde van de Iraakse meisjes al getrouwd voor haar achttiende. Dat komt omdat imams zich nu al weinig aantrekken van de wet en hun religieuze wetten toepassen bij dit soort huwelijken.
Dat het voorstel steun heeft in sjiitisch-politieke kringen, is te verklaren vanuit de grote rol die vrouwen speelden bij de studentenprotesten van 2019-2021. Die protesten waren gericht tegen de sjiitische regering, en het feit dat die te weinig deed voor z’n burgers (stroom, water, corruptie). Het was voor het eerst dat jonge vrouwen zich onder de mannelijke betogers mengden en de overheid durfde niet zo hard tegen hen op te treden als tegen de mannen.
Decadentie
Terwijl radicale sjiieten zeggen dat de wet nodig is om ‘morele decadentie’ te bestrijden als verzet tegen ‘de westerse agenda’, is er in Irak ook oppositie. Een blok van 25 vrouwelijke parlementariërs heeft zich er openlijk tegen verklaard. Tijdens demonstraties roepen vrouwen dat ‘de tijd van vrouwelijke slaven voorbij is’. Het is een verwijzing naar de (soennitische) terreurgroep ISIS, die yezidi- en sjiitische vrouwen als slaaf hield, tot ze in 2019 werd verslagen.
Vrouwen die zich ertegen uitspreken lopen een risico. Een advocate die op tv in discussie met een imam ging, werd later buiten aangevallen door boze mannen. Omdat ze had gezegd dat de profeet Mohammed 1400 jaar geleden weliswaar de 9-jarige Aisha trouwde, ‘maar dat is niet normaal in de wereld van vandaag!’
Voorlopig is de omstreden wet er nog niet door omdat er onenigheid is over de twee andere delen van het pakket. Soennieten willen de grond niet teruggeven die Saddam de Koerden afnam, en sjiieten voelen er niet veel voor om soennieten vrij te laten die ze als terroristen zien.
Maar daarmee is de dreiging niet verdwenen. Edwar kreeg op bezoek bij religieuze leiders te horen dat vrouwen de schuld zijn van de problemen in gezinnen en de scheidingen. ‘De belangrijkste kwestie is die van de gelijkheid van vrouwen,’ zei ze. Daar wil een deel van Irak nog steeds niet aan.
Trump
Wat ook niet helpt is dat in een globale wereld niet het goede voorbeeld wordt gegeven. In plaats van voor een vrouwelijke president kozen de Verenigde Staten voor Donald Turmp. Die veroordeeld is wegens het betalen van zwijggeld aan een pornoster met wie hij seks had. Die goede vrienden was met een man die zijn gasten minderjarige meisjes aanbood op feestjes.
Onder Trumps kandidaten voor hoge posten zijn meerdere mannen die het niet nauw nemen met vrouwenrechten. Met de wet die seks met minderjarigen verbiedt – en met name het recht van een vrouw om ‘nee’ te zeggen tegen seks. Veel radicale sjiieten zien het Westen toch al als hypocriet en dit helpt daar niet echt bij.
Maar sjiitische leiders in Irak kijken niet eens zo ver over de grens. Het is al voldoende om terug te lezen wat de Iraanse ayatollah Khomeini – die door velen van hen wordt vereerd – erover vond.
Hij schreef weliswaar dat seks met een negenjarige niet wordt aanbevolen. ‘Maar activiteiten zoals seksuele aanrakingen, knuffelen, het plaatsen van genetalia tussen haar benen tot ejaculatie, zelfs als ze nog klein is, wordt niet als problematisch beschouwd.’
