“In dit land gaan kinderen dood door ondervoeding”, zei Rahul Colaco al in 2016. Ik sprak de directeur van FrieslandCampina Wamco Nigeria PLC op het hoofdkantoor in Lagos, de grootste stad van Afrika. Het grootste probleem was volgens hem het ontbreken van een goede markt voor zuivel.
Sindsdien is er niks veranderd, zo lezen we deze week in een goed verhaal van Carlijne Vos in de Volkskrant. Met veel dramatische details beschrijft ze hoe kleine boeren in West-Afrika gebukt gaan onder het dumpen van Europese melk. Gesubsidieerde melk. Dit betekent dus dat uw en mijn belastinggeld naar het opkopen van melk gaat, om deze in heel West-Afrika onder de kostprijs te verkopen en zo de kleinschalige koeienboeren uit de markt drukken.
Het is echter niets nieuws, het gebeurt al sinds eind vorige eeuw, zo schrijft Vos ook, “toen Europese zuivelbedrijven hun overschotten in houdbare vorm elders gingen slijten.” De wantoestanden zijn al decennia bekend. Toch wordt het er niet beter op. Welnee, het wordt alleen maar erger. Oxfam publiceerde het zoveelste rapport waarin we kunnen lezen dat de hoeveelheid melk die op de wereldmarkt gedumpt wordt alleen maar toeneemt. En alsof dat niet erg genoeg is, wordt er nu ook nog met de melkpoeder gerommeld. Het dure melkvet in de melk wordt vervangen en aangevuld met goedkope plantaardige vetten zoals palmolie.
Nederlandse melkveehouders
Wie profiteert er van deze wantoestanden? De Europese melkveehouders, zult u zeggen. Zij strijken immers de subsidie op. En de Nederlandse melkveehouders voorop, want Nederland is één van de grootste Europese exporteurs van gesubsidieerde en met vies palmvet vermengde melkpoeders in West-Afrika.
Toch zijn het, behalve Oxfam, juist de Europese melkveehouders die tegen deze praktijken tekeergaan. In Nederland hebben zij zich verenigd in de Dutch Dairyman Board (DDB) en de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV).
In hun protesten trekken Europese en Afrikaanse melkveehouders samen op. Een belangrijk deel van de Europese koeienboeren wil helemaal geen subsidie, maar juist een eerlijke melkprijs. Een melkprijs die al jaren te laag is, juist vanwege die zogenaamd vrije markt. Een markt waar alleen maar wordt aangestuurd op overproductie, om zo de melkprijs laag te houden. Volgens de logica van de vrije markt is reguleren niet toegestaan, subsidieren echter wel.
Verantwoordelijkheid
Kleine boeren in West-Afrika krijgen geen kans om te concurreren met de spotgoedkope melkpoeder die op hun markt gedumpt wordt. Rahul Colaco, de directeur van FrieslandCampina Wamco in Nigeria, markleider in melk in het grootste land van Afrika, zegt zijn verantwoordelijkheid te nemen. Hij spendeert miljoenen aan zijn Dairy Development Program om kleinschalige boeren te trainen. Want hij gelooft dat de toekomst van de zuivelsector bij kleinschalige, lokale boeren ligt. “Grootschalige melkveehouderij werkt niet. Dat is veel te duur”, stelt hij.
Het dumpen van de Europese overproductie in West-Afrika gaat ten koste van melkveehouders hier en daar. Het gaat ten koste van de consument (lees baby’s en kinderen) die worden opgezadeld met ongezonde melkpoeders en het gaat ten koste van het milieu en van kleine gemeenschappen, immers: de productie van palmolie gaat gepaard met grootschalige landroof en boskap.
En dan hebben we het nog niet over de CO2-uitstoot die gepaard gaat met het verpoederen en transporteren van de melkproducten. Of met de vluchtelingencrisis in het westen die veroorzaakt wordt door uitwassen van de globalisering zoals deze.
Idealist
Melk dumpen lijkt ten koste te gaan van alles en iedereen, toch neemt het alleen maar toe. Hoe kan dit? Is er dan niemand die er van profiteert? Er gaat per slot van rekening 720 miljard euro om in de wereldwijde zuivelsector. Waar komen die terecht?
Dan komen we toch weer uit bij zuivelfabrikanten. Bij wereldspelers als FrieslandCampina, een bedrijf dat alleen al in het eerste halfjaar van 2021 een omzet draaide van ruim 5,5 miljard euro. Laten we nog eens naar Lagos gaan, de grootste Afrikaanse stad in het grootste Afrikaanse land. Naar het FrieslandCampina-onderdeel dat de grootste zuivelfabrikant van het land mag heten.
Directeur Colaco praat als een idealist. Over de inspanningen om kleinschalige boeren te helpen en tegelijkertijd te voorkomen dat kinderen doodgaan aan ondervoeding. Want speciaal voor de allerarmsten brengt zijn bedrijf betaalbare melkpoeder op de markt, tot in de verste uithoeken van het immense land. Voor omgerekend slechts 6 eurocent voor een portie melkpoeder van 14 gram is het voor iedereen betaalbaar. En daar is hij trots op. “Wist je dat melk meer dan 40 gezonde stoffen bevat die het menselijk lichaam niet zelf kan aanmaken?”
Het is nu eenmaal zo
Jamaar, mijnheer Colaco. Veroorzaakt juist deze lage melkprijs niet dat de lokale boeren geen oet aan de grond krijgen? Ruïneer je als zuivelfabrikant de markt voor de kleine, lokale boeren niet? Tegen deze lage prijzen kan immers niemand concurreren. De idealist lijkt de vraag nauwelijks te begrijpen. Net zo min als de hele kwestie en de protesten in Europa. “Er is nagenoeg geen markt voor melk in Nigeria. Hoe kun je die dan ruïneren?”
Toch kan Colaco kan er niet omheen: ja, Nigeria importeert 98 procent van alle zuivel op de wereldmarkt. En ook zijn bedrijf importeert vrijwel alle grondstoffen voor de melkpoeder op de wereldmarkt, waar Europa de melk met subsidie onder de kostprijs wegzet. Maar, zo stelt hij, dat is nu eenmaal hoe de zuivelmarkt is georganiseerd. “Daar kun je FrieslandCampina niet voor beschuldigen.”
En zo is het. Het is nu eenmaal zo. En dus maken de grote zuivelfabrikanten enorme winsten. Miljardenbedrijven hebben de mogelijkheid om miljoenen te spenderen aan ‘goede werken’, terwijl dat nauwelijks invloed heeft op hun financiele eindresultaat.
En niemand treedt er tegenop, dus wordt het alleen maar erger. Zo heeft Nutricia, als onderdeel van die andere wereldspeler Danone, pal aan de A73 onlangs een enorme productiehal neergezet, waar niets anders gebeurd dan het verpoederen van melk voor de wereldmarkt. In de krant lezen we dan dat hoe goed het zuivelconcern bezig is, want daarmee voedt het bedrijf dagelijks zo’n 3,5 miljoen baby’s ter wereld.
© Marc van der Sterren
