Was het bij het lezen van wat de Oekraïense ambassadeur in de VN-Veiligheidsraad zijn Russische collega toebeet, dat ik, op de dag van de Russische invasie in Oekraïne, voor het eerst de associatie had met de oorlogen in Irak en Syrië? “Voor oorlogsmisdadigers bestaat er geen vagevuur. Zij gaan rechtstreeks naar de hel.”
Of had ik dat al, toen mijn normaal over het Midden-Oosten schrijvende collega’s zich opeens met Oekraïne gingen bezighouden? En een fotograaf die ik ken van zijn werk tijdens de oorlogen in Irak en Syrië in Kiev opdook?
Of was het omdat de machteloosheid die ik voelde en bij anderen waarnam, me zo deed denken aan wat ik voelde op die dag in juni 2014 toen ISIS Mosul innam? Doe iets! denk je, maar het is al te laat.
Mijn gevoel werd verwoord door fotograaf en docent Ali Baroodi in Mosul: “Een ander deel van de wereld is vandaag in oorlog. De levens van kinderen en vrouwen zullen voor altijd veranderen. Mensen zullen barbaarser worden. Rook zal de serene lucht vullen en de aarde ontvangt meer kankerverwekkende troep. Scholen zullen leeg zijn en ziekenhuizen vol. Oorlogen beginnen en houden nooit op.”
Oorlogen
Ook Omar Mohammed, beter bekend als de historicus die als Mosul Eye verslag deed de ISIS-bezetting, gaf uiting aan dat gevoel. “Hoeveel meer oorlogen met ik meemaken?/ Geboren tijdens een oorlog/ ik opende mijn ogen tijdens een oorlog/ groeide op tijdens/ leefde hele oorlogen/ ontsnapte aan oorlogen/ oorlog volgde me/ en ik leef nog steeds in oorlog.”
En ik moet toch steeds aan maar Saddam Hoessein denken. Omdat de Iraakse dictator in 1991 alle internationale verdragen aan zijn laars lapte en Koeweit binnenviel, zoals Poetin dat nu doet in Oekraïne. Omdat het kon, maar ook omdat hij iets nodig had om de Irakezen achter zich te verzamelen. Dat leidde tot Amerikaans ingrijpen en sjiitische en Koerdische opstanden, en uiteindelijk twaalf jaar later tot de Amerikaanse invasie die hem verdreef.
Weer gaat het om een dictator die niets om zijn volk geeft, en alles probeert om aan de macht te blijven. Die vooral ook liegt en bedriegt. Daarom kwam de foto van Saddams beruchte minister van Informatie Al-Sahhaf, ook wel Komische Ali bijgenaamd zo bij me binnen. In 2003 bleef hij maar beweren dat er echt geen oorlog kwam/aan de gang was. Een Iraakse politicologe plaatste die op Twitter en schreef erboven: “Poetin zal niet binnenvallen. Het is niet in zijn geopolitieke belang.”
Ook een hoge Amerikaanse militair die bij de invasie in Irak betrokken was geweest, legde de link tussen Irak en Oekraïne. “De militaire opbouw van de Russen herinnert me aan onze Irak-operatie. Die is te groot om voor niets te zijn. Ik geloof dat als Saddam Bagdad had verlaten, we nog steeds hadden aangevallen. Dus ik denk dat de Russen hoe dan ook doorgaan,” verklaarde een Amerikaanse legergeneraal een paar weken geleden al tegenover een verslaggever van de BBC. Hij had het goed gezien.
Leugens
En die leugens waren er ook aan de andere kant. In het geval van de Amerikaanse president Bush over de reden voor zijn ingrijpen. Saddams vermeende bezit van massavernietigingswapens, tegenover Poetins leugens nu over het vermeende NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne. Leugens die ingezet werden voor een regeringsverandering, die voor het hele Midden-Oosten grote gevolgen had. En dat ook voor Europa zal hebben.
De invasie in Irak leidde tot een bezetting en dat geldt straks ook voor Oekraïne, waarschuwt tegelijkertijd de Amerikaanse generaal David Petraeus. En daarbij zou het Russische leger zo goed als zeker te maken krijgen met verzet, want het geniet totaal geen steun onder de bevolking. Petraeus heeft dat zelf in Irak meegemaakt, waar uit de weerzin tegen de Amerikaanse invasie Al-Qaida en later ISIS ontstonden.
Zo’n dreigende Russische bezetting maakt onder activisten in het Midden-Oosten veel los. De regio is immers gekolonialiseerd, en kende oorlogen en bezettingen. Een activist die vanwege zijn steun aan de bewegingen van de Arabische Lente de Emiraten werd uitgezet, riep de Oekraïners op te vechten. Voor iedere stad, straat en huis. “Je leeft of als vrije mannen en vrouwen in je eigen land, of je leeft onder buitenlandse bezetting of een marionettenbewind, of als ontheemde vluchtelingen die verlangen naar thuis. Je hebt er niet voor gekozen, maar zult het moeten afmaken.”
Solidariteit
Daarnaast zijn er Irakezen en Syriërs die vanuit hun directe ervaring met oorlog hun steun aan en solidariteit met de Oekraïners uitspraken. “We, Syrians, feel you Ukraine.” Velen van hen weten immers dat de Russen zich niets gelegen laten liggen aan wetten en verdragen. In Syrië hebben ze herhaaldelijk ziekenhuizen gebombardeerd.
Syriërs maakten de link met Oekraïne al in 2014, toen Poetin de (Oekraïense) Krim annexeerde en in de (Oekraïense) Donbas een afscheidingsbeweging in gang zette. “Oekraïense broeders, geef je niet over aan de barbaarse Russen. Blijf doorgaan, zorg voor jezelf en wordt nooit afhankelijk van de internationale gemeenschap”, was de oproep al in maart 2014 in het Syrische Kafranbel.
De meest inhoudelijke reactie kwam nu van een groep vrijwilligers die zich in Syrië inzet om bij bombardementen zoveel mogelijk burgers te redden, de Witte Helmen. Als Syriërs die zelf slachtoffer zijn geweest van de Russen, doet het pijn om te zien dat wapens die op ons getest zijn nu tegen Oekraïne gaan worden gebruikt, is de strekking van hun verklaring.
Burgerdoden
Airways, de onafhankelijke organisatie die burgerdoden in Irak en Syrië registreert, wijst er op basis van zijn ervaring in Syrië op dat het Russische leger weinig doet om burgerdoden te voorkomen. Want het wordt in verband gebracht met zeker 23.400 burgerdoden in Syrië en meer dan 41.000 burgers die verwondingen opliepen.
Het heeft hulpverleners en ziekenhuizen tot doelwit gekozen, net als markten, wijken waar alleen burgers woonden en zelfs ontheemdenkampen. Toch heeft Rusland tot nog toe voor geen enkele burgerdode publiekelijk verantwoordelijkheid genomen tijdens de 6,5 jaar van oorlog in Syrië.
Onder invloed van de Russische en Iraanse propaganda klinken er in Irak ook stemmen dat de Amerikanen Oekraïne zouden hebben verraden. Dat zij de Russen gewoon hun zin hadden moeten geven en toezeggen dat Oekraïne geen lid van de NAVO zou worden. Dan zou Poetin het land niet zijn binnengevallen, is de overtuiging.
Wantrouwen jegens de Amerikanen is nog altijd makkelijk op te roepen, in een land waar de bommen Amerikaans waren, en niet Russisch. Bovendien deed Oekraïne in 2003 mee aan de invasie in Irak, dus verdienen ze het, hoor je ook.
Kernraketten
Nog even terug naar die invasie van 32 jaar geleden, toen Saddam zijn ook al zoveel kleinere buurland Koeweit binnenviel. Toen wisten de VS in de VN grote steun te vergaren om hem er weer uit te gooien. Iets dergelijks lijkt nu toch wel heel ver weg. Het is vrijwel ondenkbaar met Rusland als huidig voorzitter van de Veiligheidsraad. Bovendien had Saddam weliswaar Patriot-raketten die hij op Israël afvuurde, maar geen duizenden kernraketten waarmee hij Europese steden kon bedreigen.
Het probleem is echter dat de ene oorlog misschien wel aan de andere doet denken, maar toch weer anders is. Syrië en Irak zijn geen Oekraïne. Het enige dat ze echt gemeen hebben is dat uiteindelijk de burgers de dupe zijn. En daarom heeft de Oekraïense ambassadeur gelijk. Voor oorlogsmisdaden is alleen de zwaarste straf goed genoeg.
