Je zou denken: waarom kiest een ambitieuze Texaanse politicus als Beto O’Rourke in vredesnaam voor de Democratische partij? Er is in dat Republikeinse bastion toch geen eer te behalen? Schijn bedriegt hier. Want het op het eerste oog aartsconservatieve Texas was lang niet altijd het rechtse bolwerk van vandaag de dag. Sterker nog: in de vorige eeuw was de Lone Star State net als de rest van het Zuiden in behoorlijke vaste Democratische handen – al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat Democraten vroeger wat conservatiever van snit waren dan nu.
Het eerste barstje ontstond pas in 1961, toen de Democratische Lyndon B. Johnson besloot om adjudant te worden van president John F. Kennedy. De opengevallen plaats werd verrassenderwijs ingenomen door Republikein John Tower. Tower speelde destijds slim in op het ongenoegen van het conservatieve deel van de Democratische partij, dat vond dat de partij wel érg veel naar links was uitgewaaierd. Negentien jaar later deed presidentskandidaat Ronald Reagan het nog ‘ns dunnetjes over, toen hij – vooral ook dankzij veel gefrustreerde Texaanse Democraten – het Witte Huis binnen stapte.
Maar inderdaad: in deze eeuw lijkt in Texas het electorale gat tussen Democraten en Republikeinen schier ononverbrugbaar te zijn geworden. In 2014 versloeg Republikein Greg Abbott zijn Democratische tegenstrever Wendy Davis met een verschil van 960.000 stemmen. Ook op presidentieel niveau is het verschil navenant. In 2012 versloeg Mitt Romney Barack Obama in Texas met een verschil van 1,3 miljoen stemmen. Zoals Donald Trump er twee jaar geleden 800.000 stemmen meer kreeg dan Hillary Clinton.
Ondanks deze significante kloof van een miljoen stemmen, gelooft menigeen in de kansen voor Beto O’Rourke bij de aanstaande verkiezingen voor de Senaat. Deze O’Rourke (46) is afkomstig uit El Paso, riep eerder op tot impeachment van Donald Trump en sprak zijn bewondering uit voor de football-speler Colin Kaepernick, die uit protest tegen discriminatie knielde bij het spelen van het Amerikaanse volkslied voor aanvang van wedstrijden. O’Rourke is links en progressief, maar straalt bovenal redelijkheid uit. Donald Trump noemde hem – voor wat het waard is – een lichtgewicht en een ‘flake’. Een softy.
Eikel
Waarom deze O’Rourke een kans heeft? De voornaamste reden is een simpele: de impopulariteit van zijn Republikeinse rivaal Ted Cruz. Cruz wordt namelijk gehaat. En zeker niet alleen door Democraten. Vooral ook binnen zijn eigen partij vinden ze ‘m maar een eikel. En dat is niet iets van de laatste jaren. Al sinds zijn studententijd zijn er maar weinigen te vinden die hem mogen.
Craig Mazin, die met Cruz een kamer deelde toen ze beiden studeerden aan Princeton, kan er niet duidelijk genoeg over zijn. “We waren het bijna nergens over eens”, aldus Mazin, “maar dat ik zo’n hekel aan hem had, had voor 99 procent te maken met z’n persoonlijkheid.”
Mazin is zeker niet de enige die zo over Cruz denkt. De pas overleden Republikeinse politicus John McCain hield het nog netjes. ‘Een wacko bird’, noemde hij Cruz. “I just don’t like the guy”, bekende oud-president George W. Bush. Voormalig Speaker of the House John Boehner wond er nog minder doekjes om. Hij vond Cruz een ‘jackass’, een domoor. In de aanloop naar de verkiezingen van 2016, noemde hij hem zelfs ‘Lucifer in the flesh’, de vleesgeworden duivel. En dat was geen verkiezingsretoriek.
Wél verkiezingspraat: Donald Trump had het in de aanloop naar de presidentsverkiezingen steeds over ‘Lying Ted’ als hij het over Ted Cruz had. En die Lying Ted was ‘erger dan Hillary’. Kun je nagaan. Beto O’Rourke kwam er tijdens z’n debatten met Cruz met graagte op terug: “Lying Ted, weten jullie waarom die bijnaam is blijven hangen? Omdat ie maar al te waar is!”
Mannetjesmakerij
Je kunt over Ted Cruz dus veel zeggen, maar niet dat hij een hoge aaibaarheidsfactor bezit. De Republikeinen vrezen daarom dat Ted Cruz wel eens niet likable genoeg zal kunnen blijken om te winnen. Als het tegenwoordig op het presidentiële toneel al vooral gaat om mannetjesmakerij, dan geldt dat een niveautje lager helemaal. Landelijk wordt er door de kiezer ook nog wel gekeken naar de grote issues, maar op staatsniveau speelt vooral de gunfactor een grote rol. Gun ik deze man mijn stem? Om iemand het Congress in te stemmen, moet men die persoon aardig kunnen vinden.
Vooral om die reden, denken de bookmakers dat O’Rourke een kans heeft om Ted Cruz te verslaan. Cruz is weliswaar nog steeds favoriet (-550), maar O’Rourke heeft wel degelijk een kans (+375). Het verschil in de polls wordt ook al steeds kleiner. Leidde Cruz onlangs nog met een comfortabele tien punten, vlak voor de verkiezingen was de marge geslonken naar een magere drie. De Democraten geloofden van meet af aan in O’Rourke’s kansen. Vandaar dat er maar liefst 39 miljoen dollar aan campagnegeld naar Texas werd verscheept om het wonder te laten gebeuren.
Ook de Republikeinen zelf vrezen met grote vreze. Cruz bleef er tijdens zijn publieke optredens maar op hameren dat de koers in Texas absoluut nog niet gelopen is. Hij verwoordt daarmee het sentiment in zijn partij, die niets aan het toeval overlaat. Alle grote Republikeinse kanonnen, inclusief president Donald Trump, reisden de afgelopen maanden één of meerdere keren af naar Texas om campagne te voeren voor Ted Cruz.
Non-voting state
Hoe onverwacht sterk de positie van O’Rourke ook is, de links georiënteerde Britse krant The Guardian verwacht dat zijn poging zal stranden in schoonheid. Dat heeft volgens de krant dan vooral te maken met de campagne die door de Democraten werd gevoerd. De partij koesterde namelijk het adagium dat Texas niet eens zozeer een ‘red state’ is, maar vooral een ‘non-voting state’. De cijfers bewijzen het: als er in de Lone Star State niet voor een president wordt gestemd, dan is de opkomst er bedroevend laag. Wat O’Rourke cum suis de voorbije maanden daarom vooral hebben geprobeerd, is deze niet-stemmers over te halen om dit keer wél naar de stembus te gaan.
Die insteek wierp intussen z’n vruchten af. Het aantal geregistreerde Democratische kiezers verdubbelde. Maar, vreest The Guardian: het zal niet voldoende zijn. Daarvoor is het gat van een miljoen stemmers eenvoudig te groot. De krant meent dat O’Rourke het voorbeeld van John Tower in 1961 en Ronald Reagan in 1980 had moeten volgen, door te proberen om óók stemmers bij de tegenstander weg te halen. O’Rourke had op beide paarden moeten wedden. Én kiezers van Cruz aftroggelen, én nieuw electoraat aanboren.
O’Rourke heeft dat steeds geweigerd. Hij is nu eenmaal pro-abortus, vóór gun control, en vóór hogere belastingen. Moreel gezien te waarderen, deze opstelling, maar tactisch wellicht net niet slim genoeg.
De Democraten blijft echter hopen op een wonder. Omdat dat wonder epische gevolgen zou kunnen hebben voor de partij. Vergelijkbaar met de shift die Ronald Reagan in 1980 veroorzaakte.
