Yezidi-leiding botst met moeders van ISIS-kinderen

De beste oplossing is als ze naar het buitenland gaan, zei directeur Ali Kheder Alyas van het Bureau van de Hoge Religieuze Raad van Yezidi’s anderhalf jaar geleden tegen me over vrouwen die uit het kalifaat terugkeerden met een kind van een ISIS-lid. “In Europa zijn onze gemeenschappen liberaler.”

De kinderen van ISIS-strijders waren in de yezidi-gemeenschap in Iraaks Koerdistan niet welkom. Hun moeders waren gedwongen hen in Syrië achter te laten als ze zich met hun familie in Iraaks Koerdistan wilden herenigen. De meeste van hen zagen geen andere oplossing: hoe moesten zij zich alleen redden, zonder de hulp van familie?

Tegelijkertijd was Kheder er duidelijk over, dat hij al die aandacht voor dat handjevol vrouwen met de kinderen van hun verkrachters maar overdreven vond. De yezidi-gemeenschap heeft immers grotere problemen: zoals die 2500 vrouwen en kinderen die nog vermist worden na hun ontvoering door ISIS. Zoals de trauma’s van de duizenden die wisten te ontsnappen en van degenen die een familielid verloren aan ISIS, of in onzekerheid leven of zij nog in leven zijn.

Hij beantwoordde mijn vragen met duidelijke tegenzin. Er waren nu eenmaal voorschriften: in het yezidi-geloof wordt niet buiten de gemeenschap getrouwd. En deze ISIS-kinderen worden onder de Iraakse wet als moslim beschouwd. “We voelen ons oncomfortabel om kinderen te accepteren die moslim zijn,” zei hij.

Mild

Dat was nogal mild uitgedrukt, zoals blijkt nu de kwestie opnieuw tot grote emoties leidt. Want de Zweeds-Koerdische arts Nemam Ghafouri kon het verdriet van de tientallen vrouwen wier kinderen in een Syrisch weeshuis waren gedumpt, niet langer aanzien. Met hulp van verschillende autoriteiten en de Amerikaanse oud-diplomaat Peter Galbraith wist Ghafouri vorige maand negen moeders met hun twaalf kinderen te herenigen. Sommigen zelfs pas na twee jaar.

Ghafouri wees tegenover de Guardian op de speciale band die de vrouwen hebben met deze kinderen. “Toen ze zwanger raakten, was dat het einde van het doorverkopen en de verkrachtingen door steeds weer nieuwe mannen,” zei ze. Het kind maakte een eind aan een deel van hun lijden, want na de geboorte bleven de vrouwen bij de vaders, tot die sneuvelden.

De operatie verliep in het geheim, slechts een enkeling wist er van. Galbraith had een overeenkomst bereikt met de Koerdische autoriteiten in zowel Irak als Syrië. Hij was zelf bij de overdracht van de kinderen aan de grensrivier bij Peshabour. Daar tekende hij, samen met de moeders en de autoriteiten van het weeshuis, voor ieder kind de benodigde papieren. Moeders en kinderen stapten in een bus die hen naar een onbekende locatie in Iraaks-Koerdistan bracht.

Kiezen

Wat een gelukkige hereniging moest zijn, was voor de vrouwen tevens een moeilijke keuze. Ze kenden de overtuiging van de religieuze raad, en wisten dat die door veel yezidi’s wordt gesteund. Dus moesten ze kiezen tussen de gemeenschap, of hun kinderen. Nog dertig kinderen van wie de moeders de stap niet konden of durfden te nemen, wachten in het weeshuis in Syrië.

Het plan is om de moeders en kinderen naar Zweden te brengen. Maar voor het zover is moeten er nog veel bureaucratische voetangels uit de weg worden geruimd. Er zijn reisdocumenten nodig. Dat is voor yezidi’s al moeilijk genoeg. En helemaal voor kinderen van wie de ISIS-vader is omgekomen na zich te hebben verscholen achter een strijdnaam – dus van wie de identiteit onbekend is.

Ondertussen bereikte het verhaal de oren van de yezidi-leiders. Die waren niet van te voren ingelicht, zo vertelde Peter Galbraith mij per email. “Omdat het hen niet aangaat,” zei hij. Als het om een Joods-Nederlandse vrouw zou gaan, hoefde er toch ook geen rabbi zijn goedkeuring te geven, of bij een katholieke de paus?

Gepasseerd

Feit is, dat de yezidi leiders zich gepasseerd voelen. Want zo gaat dat niet in Irak. Daar bepalen mannen – geestelijk leiders, stamhoofden, gezinshoofden, politici – wat er met vrouwen gebeurt. En hier namen opeens vrouwen zelf hun lot in handen. Voor yezidi-mannen, die zich vaak machteloos voelen over wat hun getraumatiseerde familieleden is overkomen, is het moeilijk te accepteren dat veel van die vrouwen uiteindelijk sterker uit hun beproeving zijn gekomen. En dat daarom de stem van yezidi-vrouwen, vooral die in het buitenland, sterker is dan ooit. Zoals die van Nobelprijswinnares Nadia Murad en andere dappere vrouwen die in het openbaar de wandaden van ISIS steeds weer aan de kaak stellen.

“Dit accepteren we niet, het moet een beslissing zijn van de yezidi natie,” zei een woordvoerder van Prins Hazem, de wereldlijke leider van de yezidi’s, tegen de Guardian. Hij bezwoer dat “de mensen die deze kinderen hebben teruggebracht zonder dat aan de yezidi’s of hun leiders te vragen, hiervoor zullen boeten. Er is geen enkel verschil tussen die NGO’s van missionarissen en ISIS, want ze spelen met onze meisjes en nemen hen van ons weg.”

Sheikh Ali Ilyas, de nieuwe geestelijk leider, deed er nog een schepje bovenop door te melden dat de vrouwen nu verstoten waren. De vorige Baba Sheik, die een paar maanden geleden is overleden, had in zijn wijsheid ook deze vrouwen en kinderen weer in de gemeenschap willen opnemen, net als die zonder ISIS-kinderen.

Want hij wist dat als dat probleem niet wordt opgelost, de vele yezidi-vrouwen die nog bij ISIS-gezinnen verborgen zitten, zich nooit kenbaar zullen maken. Omdat ze niet van hun kind(eren) gescheiden willen worden. Maar toen hij een deel van de gemeenschap tegenover zich trof, zag hij geen andere optie dan die beslissing weer in te trekken.

21ste eeuw

Voor Galbraith is het echter volkomen duidelijk. “We leven in de 21ste eeuw,” somt hij op, “de vrouwen zijn volwassen en behoren het Yezidi Huis niet toe, of wie dan ook. Ze kunnen niet gestolen worden, ze oefenen hun meest basale mensenrecht uit: om samen te zijn met hun kinderen.”

De uitval van de woordvoerder van de Prins naar NGO’s is nogal pijnlijk, want hij doelt op het feit dat tal van de Koerdische hulpverleners die zich voor de yezidi’s inzetten moslim zijn. Hij impliceert dat zij vanwege de islam – ook de godsdienst van ISIS – niet te vertrouwen zijn. En daarom niet het beste met de yezidi-vrouwen kunnen voorhebben. Voor Ghafouri persoonlijk was dat onverteerbaar; ze is zeer geliefd onder yezidi-vrouwen en kinderen voor wie ze zich in de yezidi-kampen in Koerdistan al jaren inzet.

Voor haar liep het project bovendien slecht af. Nadat ze de hereniging van vrouwen en kinderen aan de grens tussen de Koerdische regio’s van Irak en Syrië persoonlijk had geleid, raakte ze besmet met het coronavirus. Op 1 april overleed ze in een ziekenhuis in Zweden.

Inmiddels is vanuit het yezidi-leiderschap het verhaal verspreid dat zes vrouwen alsnog voor hun familie hebben gekozen en hun kinderen opnieuw hebben achtergelaten. Galbraith ontkent dat ten zeerste. De groep is nog bij elkaar, zegt hij. En wacht ongeduldig op het afhandelen van de formaliteiten om samen een nieuw leven in Zweden te kunnen beginnen.