Roxane van Iperen ken ik voornamelijk van optredens van haar in tv-programma’s als De Wereld Draait Door en De Vooravond. En van haar imponerende 4 Mei lezing dit jaar. Zij komt over als een levendige, intelligente, messcherpe, knappe vrouw met golvend lang haar en felblauwe ogen. Media voor wie zij regelmatig werkte zijn onder meer Vrij Nederland, De Correspondent en het Parool. Boeken die zij schreef zijn ‘Schuim der aarde’ en de in 2018 verschenen bestseller ’t Hooge Nest’.
Het laatste boek gaat over haar huis, waar tijdens de Tweede wereldoorlog twee Joodse zusjes onderduikers verborgen voor de nazi’s. De filmrechten zijn inmiddels gekocht door Man Up van Halina Reijn en Carice van Houten.
Aanklachten
Roxane van Iperen start meteen met een heftige scène over een Italiaanse fotografe Letizia Battaglia, die vermoorde slachtoffers van de Maffia fotografeert. Dit fragment is een samenvatting van alle facetten waarover Roxane van Iperen wil reflecteren. Machthebbers geven vaak (schijn)oplossingen voor problemen. Zij maken de slachtoffers medeschuldig door ze medeplichtig te maken. Vaak op een subtiele wijze, gijzeling door schuld noemt zij dat. De foto’s van Battaglia zijn aanklachten. ‘Per jaar doodt de Maffia ongeveer duizend mensen’, aldus van Iperen.
Gerard Reve
Van deze misstand gaat het naar een aanklacht tegen schrijver Gerard Reve voor godslastering. In een programma opgenomen in een katholieke kerk zien we programmamaker/ kunstjournalist Hans Keller Reve interviewen. De schrijver bespot de paus en noemt hem ‘een Jan Klaassen in een poppenkast’ (de katholieke kerk). Volgens Roxane is het niet slechts een provocatie, maar heeft Reve een oprecht innerlijk verlangen naar God. Zij citeert de auteur die zegt: ‘als iemand waarachtig gelooft, kan niemand dat aantasten’.
Fed Up
Ook in een fragment uit de documentaire ‘Fed Up’ over kinderen met obesitas, probeert Michelle Obama actie te voeren tegen de machtige voedselindustrie multinationals. Zo gaat een derde van de subsidie naar de vleesindustrie. Michelle’s intentie is oprecht, maar zij kan niet op tegen de machtige voedingsindustrie lobby. Zij verschuiven het accent in de discussie van ongezonde voeding, naar meer bewegen onder het motto ‘Let’s Move’. Roxane probeert aan te tonen dat je niet de poppetjes moet veranderen maar het systeem. Het individu Michelle Obama, hoe invloedrijk ook, kan niet op tegen de grote machthebbers
Moderne dans
Om de behoorlijk zware thema’s van machtsmisbruik en manipulatie van slachtoffers af te wisselen, toont Roxane een stukje uit het dansprogramma ‘We Will Find It’. Wervelende jonge dansers in een moderne choreografie, dansen in een oude loods met een intensiteit en een geladenheid, die eindigt met een schreeuw in stilte. Roxane van Iperen over het creatieve proces: ‘Als je iets maakt, in welke kunstvorm dan ook, wil je dat het magie creëert. Als maker bereik je dat nooit, altijd schuurt of wringt er wel wat aan.’
Sonderkommando
Waar je heel stil van wordt is een scène uit de documentaire ‘Zeugen- Aussagen zum Mord an einem Volk’. Een overlevende getuigt van de Sonderkommando in de concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij zegt als je niet meer kunt huilen, ben je geen mens meer. Het gaat hier om Joden die gedwongen werden om andere Joden de gaskamer in te leiden. Volgens van Iperen de grootste misdaad: Joden vermoorden Joden.
Een ander groep zijn de Musselmanner die worden besproken. Dat zijn mensen die totaal ontmenselijkt zijn, geen mens en geen dier, maar wandelende lijken. De nazi’s wilden er zelfs geen gas aan verspillen…
Na de gruwelijke Holocaust was de ethiek een bodemloze put geworden. ‘De God is dood’ theorie is hier ontstaan. Dat is een te groot thema voor Zomergasten, maar zou een uitermate interessant en meerduidig programma/ documentaire kunnen opleveren.
Joods perspectief
Een eerste stap daartoe laat de film ‘We Will Write Our History’ zien van Roberta Grossman. Als protest tegen de Duitse propagandafilms, waarin Joden vals werden afgeschilderd, toont deze film de geschiedenis van de oorlog. Ooggetuigen gezien vanuit een Joods perspectief. In de oorlog waren legitieme aanklachten tegen de Duitse misdaad bestraft met de doodstraf. Roxane benadrukt hoe essentieel het belang van een betrouwbare bron/afzender is.
Scherp
In deze fascinerende uitzending waarin interviewer Janine Abbring opvallend scherp en alert is en niet, zoals soms in vorige jaren, de Zomergast net op het verkeerde moment interrumpeert. Ook vraagt ze goed door als het nodig is en stelt simpele maar doeltreffende vragen als zaken niet helemaal duidelijk zijn.
Er zijn meerdere belangwekkende fragmenten in dit programma. Zoals een scène uit de Poolse film ‘Corps Christi’, waarin een jongen delinquent doet alsof hij priester is. Hij tackelt weliswaar de macht, maar is zelf een charlatan. Roxane komt met een prachtige citaat: ‘In een stevig huis belt niemand een louche klusjesman.’
Hannah Gadsbury
De Australische comédienne Hannah Gadsbury met haar programma Nanette, is een van de hoogtepunten van deze aflevering van Zomergasten. In een ijzersterk woedend betoog getuigt ze tegen de mannen, zoals haar vader, die haar vroeger hebben verkracht. Ze zegt dat als je bang bent voor afwijkende perspectieven je nooit wat leert. Hannah Gadsbury: ’Resilience makes your humanity, nothing is stronger than a woman who restores herself.’ Roxane voegt toe: ‘ik weiger om mezelf medeplichtig te maken om me te laten kleineren’.
Op het einde van deze Zomergasten vraagt Janine Abbring of de stellig overkomende Roxane van Iperen ook wel eens twijfels heeft. Roxanne:’ Ik twijfel aan alles. Dat maakt dat je blijft zoeken. Als columnist moet je wel stelling durven nemen. Maar het opschorten van je oordeel is belangrijk.’
