Geboren in 1991 en in 2023 door The Economist tot ‘rijzende ster’ bestempeld, is Jacob Mühlrad een van de meest gewaardeerde componisten van zijn generatie. Hij heeft werken geschreven voor verschillende genres, waaronder orkest, koor, ensemble, filmmuziek en theater. Naast zijn werk in het klassieke genre werkt Mühlrad ook samen met artiesten buiten zijn vakgebied, zoals de housegroep Swedish House Mafia en rapartiest Silvana Imam.
Zijn gevoel voor het eeuwige is een essentieel aspect van Jacob Mühlrads muziek. Sterfelijkheid, heiligheid, de essentie van de menselijke natuur en onze plek in de wereld komen allemaal naar voren in een kleurrijke caleidoscoop van geluid.
Met zijn muziek wil Jacob Mühlrad communiceren dat schoonheid kan ontstaan uit iets wat aanvankelijk onbegrijpelijk of willekeurig lijkt. Hij gelooft dat muziek onlosmakelijk verbonden is met de fundamenten van het universum en beschouwt het componeren van muziek als een vorm van religie. Zijn Joodse identiteit speelt daarbij een belangrijke rol, met Joodse thema’s, melodieën, Hebreeuwse woorden en zijn als gevolg van de Shoah getraumatiseerde familiegeschiedenis als rode draad in zijn werk.
Koormuziek is een ander bijzonder en essentieel element van Mühlrads oeuvre. Op unieke wijze weet hij hierin de mystieke aspecten van de Joodse traditie tot uitdrukking te brengen. ‘Anim Zemirot’ (2013) betekende een doorbraak voor hem en behoort nu tot het standaardrepertoire van veel gerenommeerde Europese koren. ‘Kaddish’ (2017) heeft een diepe persoonlijke betekenis voor de componist. Hij vertelt hierin het verhaal van zijn grootvader die de Holocaust overleefde.
In september 2021 vond in het Concertgebouw van Stockholm de wereldpremière plaats van het eerste grote orkestwerk van Jacob Mühlrad, ‘REMS’. Het concert markeerde tevens het begin van een langdurige samenwerking met het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Stockholm, waarbij er in de toekomst onder andere nog een groot orkestwerk gepland staat.
Met ‘REMS’, Rapid Eye Movement Sleep (in het Nederlands ‘Droomslaap’), onderzoekt Jacob Mühlrad de intieme en spirituele wereld van de slaap. Hij laat zich hierbij inspireren door de betekenis van slaap binnen het Joodse geloof, waar het wordt gezien als een moment waarin de ziel, losgemaakt van het lichaam, zichzelf oplaadt met spirituele energie. Associatieve elementen uit het heden komen naar voren en verdwijnen weer in het ritmische in- en uitademen van het ‘slapende’ orkest. Daarnaast biedt ‘REMS’ een kijkje in Mühlrads eigen dromen, in zijn slapende brein – tot op zekere hoogte.
Geluid speelt een belangrijke rol in de dromen van de componist. In ‘REMS’ klinken melodieën door uit Joodse gebeden en slaapliedjes, evenals elementen uit Indiase raga’s en het microtonale kwarttoonssysteem. Deze inspiraties resulteren in sonische werelden waarin kwarttonen rondzweven en een surrealistische, half doorzichtige waas leggen over breed uitwaaierende harmonieën. Glissandi glijden van toon naar toon en kronkelen als kleverige stromen van klanken door en over het muzikale landschap. Ze nemen de luisteraar mee in sensaties van zweven, vliegen, tuimelen; van vallen ook, met het geraas van een nachtmerrie. Echo’s van ‘vergeten herinneringen’ openbaren zich; antwoorden, tot dan diep verborgen in het onderbewuste, komen als heldere lichtstralen tevoorschijn, zoals in een droom. Net zoals in een droom zijn de vormen zelden scherp, maar de kleuren des te levendiger.
Sommige thema’s en motieven uit ‘REMS’ komen ook terug in ‘Maggid’, een korter stuk voor solo barokcello dat het album opent. ‘Maggid’ functioneert als een soort muzikale maquette, een schaalmodel van negen minuten, waarin de tonale en ritmisch-melodische ideeën al verwerkt zitten die later in REMS te horen zijn in het grote orkest.
‘Maggid’ biedt cellist Johannes Rostamo alle mogelijkheden om als solist uit te blinken. Hij maakt daar ten volle gebruik van in een lange en ingetogen meditatie, een klank-icoon dat met warme en emotionele muzikaliteit en zacht smeltende tonen diep resoneert.
Dan kan de REM-slaap beginnen, de heilige energie- en levensbrenger.
Jacob Mühlrad – REMS
Royal Stockholm Philharmonic Orchestra
Pablo Heras-Casado, dirigent
Johannes Rostamo, cello
(Warner Classics)
