Wat wil het geval? In de Verenigde Staten is veel commotie uitgebroken rond rechter Clarence Thomas van het Hooggerechtshof en miljardair Harlan Crow. Thomas heeft allerhande giften van de met hem bevriende Crow aangenomen zonder dat te melden.
Saint Kitts en Nevis
Crow op zijn beurt ligt op zijn beurt onder vuur vanwege mogelijke belastingontwijking: hij blijkt elf jaar geleden het staatsburgerburgerschap van het belastingparadijs Saint Kitts en Nevis te hebben gekocht, bericht The Intercept. Ook is hij in opspraak gekomen door zijn collectie nazi-memorabilia.
Dat hij die verzameling überhaupt bezit, wordt in de verziekte Amerikaanse politieke verhoudingen gebruikt als stok om beiden te slaan, waarbij beweerd wordt dat de miljardair nazisympathieën zou koesteren of zelfs een nazi zou zijn – wat klinkklare onzin is, zoals Graeme Wood in The Atlantic overtuigend betoogt. Voor meer over de affaire Thomas Clarence-Crow raadplege men de Amerikaanse media.
De Hitlerspulletjes van Harlan Crow
De miljardair bezit twee vermeende Hitlerschilderwerken, één gesigneerd exemplaar van Mein Kampf, één velletje Hitlerpostzegels, wat tafellinnen voorzien van adelaars en hakenkruizen, een dito plaquette en een schildje van Der Deutsche Automobil Club (DDAC – vóór en na 1933-1945 ADAC geheten), ook voorzien van adelaar en hakenkruis.
Dat schildje is tegenwoordig bij militariahandelaren voor zo’n 45 euro te koop; de postzegels doen zo’n 25 euro. Over de plaquette is niks zinnigs te melden en wat dat nazitafellinnen beteft: er is veel in omloop, zowel authentiek als namaak.
Mein Kampf
Over Crows Mein Kampf-exemplaar kan ik niets zeggen (ik heb er geen foto’s van gezien), behalve dat er in 1925-1945 miljoenen exemplaren van dat vervloekte boek vervaardigd zijn. In de Duitse versie staat steevast een facsimilehandtekening van Hitler afgedrukt, die door leken vaak wordt aangezien voor een handgeschreven signatuur. Dan: Hitler heeft vóór 1935 talloze exemplaren gesigneerd. En na 1945 tot op de dag van vandaag zijn er vervalsers die Mein Kampfs oppimpen met vervalste Hitlersignaturen. Oftewel: wie voor een authentieke standaard-uitgave van dat boek, met of zonder handtekening, veel geld neerlegt, is nogal dom.
De Crow- “Hitler”
Een van de twee “schilderijen” uit Crows collectie is dit werk:
Eerder verscheen een zwart wit afbeelding in het boek Adolf Hitler als Maler und Zeichner (1983), als nummer 178, met titel en datering “Wien Carolinentor, 1910-1912”, “aquarel”. Het werk was in 1982 in het bezit was een onbekende Amerikaanse privé-verzamelaar. De foto was geleverd door de Texaanse multimiljonair Billy F. Price, destijds de bezitter van de grootste collectie aan Hitler toegeschreven werken in de Verenigde Staten. Hij was ook de financier van dat door oplichters August Priesack en Peter Jahn samengestelde boek, dat claimde de catalogue raisonné van Hitler-de-kunstenaar te zijn.
Echter: de Duitse historicus Hermann Weiss berichtte al in 1984: “Deze catalogus (…) bevat niet alleen de intussen bekend geworden Hitler-vervalsingen van Konrad Kujau, maar is ook vanwege zijn verdere onzorgvuldigheden en fouten alleen na kritisch onderzoek van de geboden informatie te gebruiken.”
Billy F. Price
Hetzelfde kan gezegd worden over de “Hitler”-collectie van Billy F. Price. Hoewel hij tenminste twee authentieke Hitlers bezat, zal het merendeel van zijn collectie bestaan hebben uit door Konrad Kujau (bekend van de vervalste Hitlerdagboeken) en andere vervalsers vervaardigde fakes.
Price beweerde in 1990 dat hij afstand had gedaan van zijn Hitlercollectie, maar of dat ook werkelijk zo is, is zeer de vraag. Tot in 2001 voerde hij een proces tegen de Amerikaanse overheid, om in het bezit te komen van vier vermeende Hitlerschilderijen, die in 1945 door het Amerikaanse leger waren buitgemaakt.
Hoe het ook zij: wie in 1982 de bezitter was van de hier getoonde “Hitler” uit de Crow-collectie is onbekend. Ook onbekend is wanneer Crow het verworven heeft. Maar is het een echte Hitler of een fake?
Hoe herken je een fake Hitler?
Sommige experts beweren dat het onmogelijk is om een uitspraak te doen over de echt- of valsheid van een werk, zonder diepgaand onderzoek. Dat klopt in zoverre, dat voor een authenticiteitsverklaring grondig onderzoek nodig is. Inzake vermeende Hitlers zelfs forensisch onderzoek (en zelfs dat bood in meerdere recente onderzoeken geen uitkomst).
Het ligt anders voor de overgrote meerderheid van de valse Hitlers: die zijn door de weinige experts op Hitlers-“kunstwerken”-gebied veelal in één oogopslag te ontmaskeren. De Hitler-vervalsers hebben doorgaans geen enkel besef wat voor werken de jonge Adolf Hitler maakte. De vervalsingen zijn daarom bijna nooit nabootsingen van echte “Hitlers”, maar pure fantasiewerken, veelal met fantasiesignaturen.
Neem deze werkjes:
In een Noors museum worden ze als heuse “Hitlers” tentoongesteld. Waarom zijn deze kopieën van Disneytekeningen aan Hitler toegeschreven? Omdat iemand er de initialen “A.H.” op getekend heeft. Die iemand is naar aller waarschijnlijkheid de museumdirecteur, die met deze kolder de wereldpers wist te halen en tot op de dag van vandaag hiermee bezoekers trekt. Tsja.
Terug naar de Crow-“Hitler”. Waarom is deze vals?
1. De afgebeelde menselijke figuren lijken in niets op de mensen op werken die Hitler in aller waarschijnlijkheid wél gemaakt heeft. Die zijn namelijk een stuk knulliger.
2. De signatuur lijkt niet op de signatuur die Hitler in 1910-1912 op zijn “aquarellen” zette.
3. Dit werk is niet geregistreerd door het Hauptarchiv der NSDAP. Dat was een partijafdeling die in 1935-1940 álle “kunst”-werken die Hitler gemaakt had te traceren, te registreren en indien mogelijk te verwerven. Hoewel het vaststaat dat het Hauptarchiv niet alle toen nog bestaande Hitlers wist te traceren, wordt aangenomen dat ze wel het overgrote merendeel (zo’n vijftig werken) wist te traceren – waaronder overigens ook weer overduidelijke vervalsingen.
4. De herkomst (provenance) van dit werk gaat niet verder terug dan 1982. Althans – zover is na te gaan.
Deze vier punten zijn voor mij overtuigend genoeg om het werk als een fake te bestempelen. Over de werkelijke maker kan zonder nader onderzoek niets zinnigs gezegd worden. De maker hoeft zelfs niet de vervalser te zijn: er zijn legio bestaande tekeningen, aquarellen en olieverfschilderijen, die door het vervalsersgilde van een Hitlersignatuur of -initialen voorzien zijn, en zodoende significant meer opbrengen dan zonder zo’n fake signering.
Tot slot: de mening van Bill Panagopulos
Katherine Long van the Business Insider, die de foto van de Crow-Hitler op Twitter traceerde, vroeg een aantal mensen om hun mening over de authenticiteit van het werk. Een van hen was Bill Panagopulos, eigenaar van Alexander Historical Auctions. Dat is een veilinghuis dat de afgelopen jaren overduidelijk ten onrechte aan Hitler toegeschreven voorwerpen als echt verkoopt – we herinneren ons Hitlers telefoon, Hitlers onderbroek en Hitlers horloge.
Over Crows Hitler merkte Panagopulos op: “Hij was een betere kunstenaar dan dit.”
Wat een goed voorbeeld is van het onbenul bij deze Amerikaanse charlatan. Hitler is vóór hij politicus werd nooit meer geweest dan een wanna-be kunstenaar, die in in de periode 1910-1914 alleen als kopiist werkte: hij tekende kopieën van bestaande afbeeldingen en kleurde ze in met waterverf. Zijn klanten waren dan ook geen kunstliefhebbers, maar – in Wenen- lijstenmakers die Hitlers prentjes als lijstvulling gebruikten. En dan vooral Joodse lijstenmakers, merkwaardig genoeg. Maar dat is weer een heel ander verhaal.
De superrijke Hitler-verzamelaars
Terug naar Harlan Crow. Hij behoort tot de groep superrijke Hitleriana- en nazimilitariaverzamelaars. Dit slag verzamelaars kenmerkt zich door weinig vakkennis en – om wat voor reden ook – een grote fascinatie voor voorwerpen uit de nazitijd. De combinatie van hebzucht, geen vakkennis en veel geld maakt ze tot ideale slachtoffers voor het vervalsersgilde.
Over hen publiceerde de Amerikaanse historicus Guy Walters onlangs een boeiend artikel op Air Mail. Walters, overduidelijk een tegenstander van het verzamelen van en handelen in materiaal uit de nazitijd, merkt daarbij vreemd genoeg niet op dat deze superrijken de grootste financiers zijn van de Hitlervervalsingenindustrie.De enigen die kapitaalkrachtig (en dom) genoeg zijn om tonnen neer te leggen voor de aan Hitler toegeschreven fantasievoorwerpen zijn juist zij.
Met als absurdste voorbeeld de Libanees-Zwitserse miljonair Abdalllah Chatila, die in 2019 bijna 700.000 dollar neerlegde voor een partij fake-Hitlermateriaal, “om het van de markt te halen.” Walters applaudisseert voor deze dwaze actie – die leidde tot de handel in nog meer vals materiaal – zie Reporters Online, 13 juli 2020.
Bronnen bij dit artikel
Jaap van den Born and Bart FM Droog. Report on the Certificates of Authenticity issued by Peter Jahn. The Hitler forgery industry, part 2. Droog Magazine, Eenrum, 2023 (e-book, pdf)
Robert Harris. Selling Hitler. Faber & Faber, London, 1986.
William H. Honan. Court considers ownership of seized ‘Hitler’ paintings. New York Times, 08-05-2001.
Sven-Felix Kellerhoff. Mein Kampf. Die Karriere eines deutschen Buches. Klett-Cotta, Stuttgart, 2015.
Jack Newsham and Katherine Long. One of Harlan Crow’s Hitler paintings from his collection of Nazi memorabilia is likely a fake, according to two top experts. Business Insider, New York, 26-04-2023.
Guy Walters. Nazi Pieces of Work. Memorabilia linked to the Third Reich is a favorite collectible of the super-rich. What are they thinking? Airmail, New York, 15-04-2023 (gratis na registratie).
(Herman Weiss). Die Aquarelle Hitlers. Das wiedergefundene Werk. Zum Andenken an Rodolfo Siviero. Mit texten von Enzo Collotti und Riccardo Mariani. [En echtheidsonderzoek door Herman Weiss en Prof. Dr. Hartmut Ullrich. Alinari, [Florence] 1984.
Klik hier voor donaties aan Bart FM Droog (direct, via Paypal).
