Je betreedt hier historische grond: het Geert Groote Huis (of kortweg GGH) staat aan het Lamme van Dieseplein in Deventer, bakermat van de Moderne Devotie. Op deze plek verrees in 1379 het Florens Radewijns Huis, als eerste huis voor de ‘Broeders van het Gemene Leven’.
De Broeders en Zusters van het Gemene (lees: eenvoudige) Leven vormden een spirituele beweging van leken en religieuzen. Ze leefden volgens de visie van Geert Gro(o)te alias Gerardus Magnus, die hier op tekstbordjes amicaal als ‘Geert’ wordt aangeduid.
Als grondlegger van de Moderne Devotie was Geert fel gekant tegen kerkelijke pracht en praal ten koste van het volk. Hij predikte eenvoud en zorg voor de armen. Nog bij zijn leven ontstonden leken- en kloostergemeenschappen in Deventer, Windesheim en Diepenveen.
Zeven Doodzonden
Bij binnenkomst sta je meteen in het café; een lichte en transparante ruimte, want opgetrokken uit glas. De kaart is sober, zoals Geert zou hebben gewild: koffie, thee, bronwater, vruchtensap. Geen alcohol, geen taartjes. Wel krijg je een smakelijk ‘Bijtje’, een stukje koek dus; we zijn tenslotte in Deventer! Boven de stamtafel hangt een lichtkunstwerk uit 2020 van Herman Kuijer, dat refereert aan de Zeven Deugden en de Zeven Doodzonden.
Geert Grote of Geert Groote?
Vrijwel alles heeft een link naar de kerkgeschiedenis, van boeken tot heiligenbeelden en van de oude kerkbanken tot de fraai vormgegeven ‘kabinetten’ met illustraties en informatieve teksten over de cultuur- en kerkhistorische achtergrond. Voortdurend wordt ook het verband gelegd met onze tijd.
Opmerkelijk detail: consequent spelt het GGH de achternaam van Geert als ‘Groote’.
‘Heette Geert nou Grote of Groote?’ vraag ik aan vrijwilligster Fokkelien von Meyenveldt. En o, verrassing: behalve taalkundige blijkt zij ook mediëviste en kan me dus precies uitleggen hoe het zit! Kort gezegd: het GGH hanteert de negentiende-eeuwse spelling. In Geerts tijd verlengde men klinkers nog niet met dezelfde letter. Naderhand kwamen er weliswaar klinkerverlengingen door toevoeging van e, i of y, maar pas in de negentiende eeuw begon men oo, ee en aa te schrijven. In 1340 werd Geert dus geboren onder de naam Grote. ‘En zo schreef hij het zelf ook,’ besluit Von Meyenfeldt.
Het GGH geeft een aardig beeld van de kerkelijke dynamiek in de veertiende eeuw. Je gaat beseffen wat een radicaal en moedig denker Geert eigenlijk is; een groot kerkhervormer ook, die wel als de wegbereider van de Reformatie wordt gezien. Anderhalve eeuw vóór Luthers 95 stellingen in 1517 preekt hij al in de volkstaal, moedigt hij leken aan tot bijbelstudie en kritiseert hij de handel in aflaten. Ook stelt hij het individuele geweten boven instructies vanaf de kansel.
Dat wordt hem door de chique clerus niet in dank afgenomen. Nadat er in 1383 een preekverbod is uitgevaardigd, stort hij zich op het schrijven; deels in het Latijn, deels in de volkstaal.
Tijdens de pestepidemie bezoekt Geert zijn goede vriend Lambertus. die door de ziekte is getroffen. Bij die gelegenheid raakt Geert zelf ook besmet. Hij sterft op 43-jarige leeftijd.
Zes jaar later publiceren de Moderne Devoten in Windesheim de allereerste Noord-Nederlandse vertaling van het Nieuwe Testament.
Geert Groote Huis,
Lamme van Dieseplein 4, 7411 LX Deventer
Website: geertgrootehuis.nl.
