De United Economy is een extra schil bovenop de bestaande Euro-economie. Het is een landelijk netwerk waar duurzame koplopers, mkb-bedrijven en zelfstandigen een eigen onderling betaalmiddel gebruiken. In de United Economy wordt dat ‘geld’ gedekt door de echte waarde van goederen en diensten. ‘Je kunt het vergelijken met een barter-systeem’, zegt Heidi Leenaarts van United Economy.
Zij is een van de drijvende krachten achter het nieuwe betaalmiddel en werkt aan een boek met als thema ‘als we de economie opnieuw uit zouden vinden’. Centraal staat daarin de rol van geld. ‘Ik probeer voorbij de last van de Euro te kijken, want met ons huidige geld is van alles aan de hand.’
‘Ben jij 100 % tevreden over onze huidige economie?’
Zo zit er volgens haar veel te veel geld vast in de speculatieve markt. ‘Banken creëren geld door hypotheken en kredieten te verstrekken. Het geld is er niet, maar bestaat pas op het moment dat een particulier of organisatie het op zijn rekening krijgt. Vanaf dat moment moet er ook rente betaald worden over die lening. Zo is er de afgelopen decennia ontzettend veel geld bij gekomen op de markt.’
‘Die rente dwingt mensen en bedrijven echter om te groeien, want er moet immers terugbetaald worden. Vaak veel meer dan de oorspronkelijke lening. Dat zorgt voor spanning in de economie en dat is niet gezond’, vindt Leenaarts.
Als banken die renteopbrengsten weer volledig in de economie zouden besteden, bijvoorbeeld voor kantooronderhoud, salarissen of catering, is er volgens haar nog niet zo veel aan de hand. Dan blijft het geld in de reële economie. ‘Maar het grootste deel van de renteopbrengsten wordt gebruikt om te speculeren. Het geld verdwijnt bijvoorbeeld in derivaten. Of zoals bij particulieren op spaar- en beleggingsrekeningen. Zo wordt het onttrokken aan de reële economie en komt het terecht op de speculatieve markt, waar geld wordt verdiend met geld’.
Focus op duurzaamheid
In de nieuwe sub-economie United Economy kan dit niet meer. ‘Doordat geld niet weglekt, ontstaat er geleidelijk meer ruimte voor wat werkelijk van waarde is. Bedrijven kunnen zo hun focus verleggen naar andere doelen, zoals duurzaamheid of kunnen besluiten om de echte ecologische en sociale kosten in het product op te nemen.’
Zonder de vervelende dynamiek van de Euro ontstaat dan een nieuwe economie. Voorlopig naast de oude. De United Economy is volgens Leenaarts vooral een leerervaring. De deelnemers zullen af en toe zaken doen op basis van een dienst voor een dienst en zich laten uitbetalen in Uniteds. Ze blijven daarnaast ook gewoon actief in de Euro economie.
‘Het experiment is bedoeld om mensen en de politiek wakker te schudden. Ik hoop dat we kunnen aantonen dat we zonder de vervelende kanten van geld kunnen en dat politici dan in beweging komen.’
Hoe kan het werken in de praktijk? Als bedrijf kun je in de United Economy een project realiseren of producten of diensten aanschaffen en daarvoor betalen middels een ‘toezegging in natura’. Je tegenprestatie voor die aankoop is dat je anderen in het netwerk jouw product of dienst levert. De producten en diensten van deze bedrijven vormen samen ‘de dekking’ van het onderlinge betaalmiddel, de United. Omdat de deelnemers met Uniteds niets anders kunnen doen dan er zaken van waarde mee aanschaffen, blijft deze munt circuleren in het netwerk en zorgt zo voor extra bedrijvigheid en waardecreatie. ‘Om te voorkomen dat een deelnemer met niet besteedbare Uniteds blijft zitten, werken we met een verzekeringsfonds en contractueel vastgelegde afspraken, voor het geval een tegenprestatie onverhoopt niet geleverd wordt.’
Zorgen over uitputting van de aarde
De eerste signalen zijn goed. Op netwerkbijeenkomsten ontmoet Leenaarts genoeg ondernemers die het anders zouden willen. Ze stelt weleens de prikkelende vraag: ‘ben jij 100 % tevreden over onze huidige economie’? ‘Je hoort nooit terug dat iemand er volledig achterstaat. Ondernemers maken zich ook zorgen over uitputting van de aarde, armoede, werkloosheid en groepen mensen die buiten de boot vallen. Ze weten alleen niet hoe ze het op kunnen lossen. Daar is de United Economy nu juist voor bedoeld. Het veranderen van de economie is geen doel op zich. We willen mensen stimuleren om het beste uit zichzelf te halen en dat vraagt om vernieuwing.’
Om te voelen wat geld met ons doet, speelt ze soms een denkbeeldig spel. Het gaat er in dat spel om dat iedereen die aanwezig is bij de bijeenkomst 100 Euro van haar krijgt. Meer geld is er niet in omloop. Aan het einde van de bijeenkomst wil ze van iedereen 100 Euro terug met 10 Euro rente. Om dat voor elkaar te krijgen, mogen de aanwezigen zelfs hun eigen kleren verkopen, maar lukken zal het nooit voor iedereen.
Leenaarts: ‘De spanning die je dan voelt op de bijeenkomst is dezelfde spanning die in onze samenleving heerst, omdat de gezamenlijke verplichtingen aan aflossingen plus rente hoger zijn dan de hoeveelheid geld die beschikbaar is. Mensen en bedrijven voelen aan dat geld schaars is en passen hun gedrag daarop aan.’
Over Heidi
Behalve bij de United Economy is Leenaarts ook initiatiefneemster van het landelijk netwerk Bron voor leiders. ‘Van leiders in organisaties wordt in deze tijd het uiterste gevraagd. Niet alleen qua inspanningen, maar juist ook op het gebied van moed, visie, creativiteit, daadkracht, betrokkenheid en geduld. Ontwikkeling van leiderschap zie ik als het verstevigen van de innerlijke basis van waaruit iemand werkt.’
Die ommezwaai heeft ze een jaar of tien geleden gemaakt. Daarvoor werkte ze bij een grote bank. Al ruim voor het begin van de crisis in 2008 zag ze dat het volgens haar anders moet in de economie. ‘De toekomst van organisaties en de samenleving is afhankelijk van mensen die vanuit hun eigen positie leiderschap tonen, verantwoordelijkheid nemen, hun talenten verder ontwikkelen en deze inzetten voor gemeenschappelijk doel.’ Hierover schreef ze het boek De Bron.
Op 22 juni spreekt ze samen met onder anderen Herman Wijffels op de conferentie ‘Geld dat werkt’ op de universiteit van Utrecht.
Lees ook: Stemmen kun je dagelijks met je Euro
