Selfportrait as a Coffee Pot
Twee keer is de grote fantasierijke Zuid-Afrikaanse kunstenaar William Kentridge (1955) in Eye filmmuseum in Amsterdam geweest . In 2015 en 2019 met exposities en korte films. In deze ingenieuze documentaire filmt Kentridge zichzelf, terwijl hij bezig is in zijn studio in Johannesburg. We zien zijn alter ego in beeld die hem interviewt. Twee soms zelfs vier verschillende Kentridge’s lopen allen door elkaar in diverse richtingen in de studio en geven commentaar op hemzelf. Apart gefilmd en dan later zeer vakkundig tot één beeld gemonteerd. Zeer spitsvondig van Kentridge, om zo de contrasten in zijn karakter in beeld te brengen. Zonder een lastige journalist of filmmaker die moeilijke vragen stelt.
Houtskool
William Kentridge tekent met houtskool met ogenschijnlijk gemak. Landschappen, mensen, zijn moeder, zelfportretten en sociaal/politieke observaties.(anti-Apartheid bijvoorbeeld) Hij doet dit met veel talent, humor en zelfspot. Vaak gebruikt hij de stop-motion techniek: met een filmcamera neemt hij enkele beelden op van zijn tekeningen, voegt enkele tekeningen toe en filmt die weer. Zo ontstaat er bewegend beeld.
Muizen
Ook maakt hij papieren muizen die hij over pianotoetsen laat dansen, zodat er klassieke muziek ontstaat. In een scéne vertelt Kentridge wat er allemaal door zijn hoofd gaat in de drie minuten, voordat zijn alter ego arriveert in de studio. Onderwerpen voor tekeningen, zijn vader die 95 wordt, de laatste Coronacijfers, zijn kleindochter die 5 jaar is, actuele nieuwsfeiten, eten wat hij in de ijskast moet zetten en of er nog genoeg houtskool is. Verbluffend!
Laura Poitras
Speciale gast van het jaar is de Amerikaanse filmmaker Laura Poitras(1964). Zij toont haar nieuwste film ‘All the beauty and the bloodshed’ over kunstenaar en activist Nan Goldin. In de Top 10 van andere docu’s die zij selecteert, noemt zij met name ‘Three Rooms of Melancholia’ van Pirjo Honkasalo, een van mijn favoriete documentaires. En ‘This is Not a Film’ van Jafar Panahi, die gevangen zit in Iran, omdat hij het voor een collega opnam. De masterclass bestaat uit een verhelderend interview van IDFA artistiek directeur Orwa Nyrabia met Laura Poitras. Hij is een goede luisteraar en stelt overstijgende kernvragen.
Bij het betreden van het podium van Laura Poitras blijkt dat zij goed bevriend zijn. Zij prijst hem voor zijn bijzondere filmwerk (The Return to Homs en Notturno o.m.) als producent/maker en zijn moed als mensenrechten activist.
Citizen Four
Laura Poitras is vooral bekend geworden door haar Oscar winnende documentaire ‘Citizen Four’ over klokkenluider Edward Snowden. Nyrabia neemt haar films in vogelvlucht door. Zoals ‘My country, my country’ over parlementsverkiezingen in Irak, twee jaar na de Amerikaanse invasie. ‘The Oath’ over het anti-terrorisme beleid van Amerika. Met de chauffeur en ex-bodyguard van Bin Laden als een van de hoofd personages. Nyrabia prijst de moed en vasthoudendheid van Poitras. Na My Country, My Country kwam zij op een zwarte lijst van de NSA, de Amerikaanse veiligheidsdienst.
Werkelijkheid
De kracht van documentaire is niet vertellen maar laten zien. Bij Edward Snowden bijvoorbeeld, de schrijvende pers staat er bol van. Maar Snowden zien en spreken in de werkelijkheid maakt een veel sterkere en completere indruk. Nyrabia noemt Poitras kritische houding tegenover het beleid van de V.S. in diepere zin liefde voor haar land. Dit ontkent Poitras stellig. Hij merkt op dat de cirkel rond is, Poitras begint haar filmcarrière met een avant-garde film en eindigt daar met ‘All the beauty and the bloodshed’( een samenvatting van IDFA, aldus Nyrabia) ook mee. Orwa Nyrabia eindigt op een hoopvolle noot. Hij wordt soms moe van alle misstanden getoond in documentaires, maar krijgt weer moed door de films van jonge filmmakers.
Regenwoud kinderen
Zoals de prachtige, zeer filmisch gemaakte documentaire ‘Waters of Pastaza’. Over kinderen uit de inheemse Achuar stam. De film speelt zich af in het tropische regenwoud in het gebied tussen Peru en Ecuador. Portugese filmmaker Ines Alves volgt de kinderen in hun dagelijkse leven in de grootse natuur, vol vogelgeluiden. Zij plukken en slepen grote trossen bananen en tropische vruchten, varen in zelfgemaakte lange boten op uitgestrekte rivieren en vangen vissen. Ook zie je ze spelen en ravotten in watervallen en schommelen aan lianen. We zien grotere kinderen op school. In de enig scène waarin ouderen voorkomen, wordt een lange uitgeholde boomboot door het rijk begroeide regenwoud gesleept. De film is vol beweging en weinig dialoog. Regisseur Ines Alves geeft je de indruk enkele dagen in het regenwoud echt mee te maken.
** Foto rechten IDFA 2022.
