Lichtgelovigen met tekenbevoegdheid, tweede update. Het Huis tegen de Klokkenluiders

Mijn update van 21 juni eindigde met de voorspelling dat het weleens niet de laatste zou kunnen zijn, en inderdaad zijn er meer kralen aan de ketting te rijgen. Ons focus is niet zozeer Sywert van Lienden, maar de topambtenaren die hem zozeer pamperden. Bas van den Dungen, secre­taris-generaal op Financiën, die tweemaal met minister Van Rijn partici­peerde in overleg dat uitmondde in de deal, blijkt een lelijke smet op zijn bla­zoen te hebben. Hij was één van de zeven leden van de Raad van Commissaris­sen (RvC) bij de Stichting Gereformeerde Bouwcor­poratie voor Bejaarden (SGBB). Daar fraudeerde de directeur monumentaal, en naar het oordeel van de Commissarissen was hij daarbij zó doortrapt dat ook deze onberispelijk functionerende RvC er niets van had kúnnen merken. Toch werd de RvC financieel aangesproken op hun verantwoordelijk­heid voor de schade; het rumoer doofde uit, en wie vandaag het CV van Van den Dungen door­bladert, die vindt geen vermelding van zijn toppositie bij SGBB.

Maar er is meer. Voorzitter van deze RvC was mr. Pieter Jan Biesheuvel, een CDA-er die 20 jaar geleden een periode in de Tweede Kamer zat. Ook in zijn CV is het commis­sariaat bij SGBB niet meer te vinden. Wel vermeld wordt dat hij in 2019 3 maanden voor­zitter was van de “Commissie van onderzoek inzake de procedure van werving, selectie en benoe­ming van de voorzitter van het Huis voor de Klokkenluiders”. En dat is pikant, want bij het echec dat hij (en Van den Dungen) zo graag uit het geheugen zou­den wissen, zijn zes klokkenluiders betrokken, die naar goed gebruik ontslagen dan wel weggepest zijn. Biesheuvel heeft destijds vast slapeloze nachten gehad over zijn be­scha­­digde reputatie. Ook de gedachte dat hij de, mede door zijn incompetentie veroor­zaakte schade misschien wel uit eigen zak zou moeten vergoeden, zal hem niet lekker gezeten hebben. De informatiestroom is wat opgedroogd, maar het schandaal lijkt met een sisser te zijn afgelopen. Toch, zou er van die periode niet enige wraak­zucht jegens zijn klokkenluiders zijn blijven hangen? Sowieso, is het handig om bij deze interne klokkenluidersaffaire het onderzoek te laten leiden door iemand die persoonlijk zo diepgaand geraakt is door klokkenluiders?

Follow the Money is een buitengewoon grondige bron van informatie over de onver­kwik­kelijkheden die met treurige regelmaat aan de oppervlakte komen sinds de Tweede Kamer op hoge toon betere bescherming van Klokkenluiders eiste. Sheila Sitalsing herintroduceerde in de Volkskrant recent het begrip “leemlaag” voor het amb­te­naren­corps dat onwelgevallige informatie laat verdwijnen. Voor klokken­luiders moet logischer­wijs de leemlaag wel helemaal ondoorwaadbaar zijn. Voor we aan Bies­heuvels salo­mons­oordeel toe komen lopen we met zevenmijlslaarzen door de materie.

Huis voor Klokkenluiders, of Huis tegen Klokkenluiders?

De Wet Huis voor Klokkenluiders dateert van 1 juli 2017, maar al in 2016 werden er activiteiten gestart. Tot die tijd waren er drie instanties waar klokkenluiders in principe terecht zouden moeten kunnen: Adviespunt klokkenluiders, Onderzoeksraad Integriteit Overheid (OIO) en Bureau Bevordering Integriteit Openbare Sector (BIOS). Die hadden qua doortastendheid weinig indruk gemaakt, maar het leek toch het handigst om deze drie bij elkaar te zetten. Alles bij elkaar 25 personen, allen ambtenaar. Conclusie één jaar later: tussen die drie bloedgroepen was er geen enkele synergie, integendeel.

Het huis bakende drie taakgebieden af. De afdeling Advies moet zorgen dat de klokken­luider bij het juiste adres terecht komt met z’n klacht; de afdeling Onderzoek kan een oordeel vellen over misstanden, waar­onder eventueel wangedrag van de werkgever naar de klokkenluider; en dan is er nog de afdeling Preventie, die moet stimuleren dat overhe­den en bedrijven integri­teits­beleid serieus nemen. Opvallend is dat het Huis kennelijk geen rol ziet voor het compen­se­ren van schade die klokkenluiders hebben geleden. Ik vermoed dat de Tweede Kamer, met SP-er Ronald van Raak als aanvoer­der, toch met die intentie zoveel lawaai maakte. Het beeld van Ad Bos in zijn caravan is iconisch geworden. Nooit meer zo’n groot onrecht, dat was de teneur in het kamerde­bat. Maar genoegdoening had het Huis kennelijk niet in het takenpakket opgenomen.

In het eerste jaar waren er 953 aanmeldingen, waarvan 495 werden afgewezen omdat de echte klokkenluidersdynamiek ontbrak. In de verslaglegging is nergens een verant­woording voor dat hoge percentage weigeringen te vinden. Na het eerste jaar was er nog geen enkele zaak afgerond, wat veel gemor opleverde. Zembla (BNNVARA) leverde wel veel informatie. In 2017 kregen 10 klokkenluiders ruimschoots aandacht, en daarnaast openbaarde men dat het voltallige bestuur opgestapt was, vanwege alle kritiek op het functioneren van het Huis.Er wordt een extern onderzoek gestart.

Eind 2017 ligt er het rapport-Ruysch: Advies voor Herstart van het Huis voor Klokken­luiders (HvK 2.0), met een serie aanbevelingen. Er komt eerst een kwartiermaker (Koos van der Steenhoven), daarna een interim-voorzitter (Erwin Muller), en sinds 2019 is Marlèn Dame directeur. Maar het is de nieuwe bestuursvoorzitter Wilbert Tomesen waarover intern grote com­mo­tie ontstaat. Het AD (april 2019) laat 5 medewerkers aan het woord, die van plan zijn op te stappen Het is ironisch dat nu bestuur en directie van het Huis zelf door klokkenluiders onder vuur genomen worden. Minister Olongren polst de Ombudsman of die de chaos wil ontrafelen, maar Reinier van Zutphen bedankt voor de eer. Misschien heeft hij op voor­hand moeite met de scheiding tussen Advies en Onderzoek, waar het Huis onder Tomesen rigide aan vasthoudt, en waaruit de onvrede voortkomt. Even heel kort door de bocht: wie bij Advies door de selectie gekomen is, wordt niet zelden door de veel juridisch-pietluttiger Onderzoeksmedewerkers alsnog weggestuurd. Bij de Ombudsman zelf lopen advies en onderzoek direct in elkaar over.

De Commissie-Biesheuvel

Aan een aparte onderzoekscommissie valt niet te ontkomen, en die kreeg dus Pieter Jan Biesheuvel als voorzitter. Het te ontrafelen schandaal: Wilbert Tomesen was Offi­cier van Justitie bij twee van de grootste klokkenluiderszaken ooit. Aan de ene kwestie zijn de namen De Wit en Laarmans verbonden. Zij luidden de klok over ernstige ver­moedens van fraude en corrup­tie bij de Dienst Recherchezaken, hetgeen weliswaar resulteerde in het vertrek van chef Reinier van der Linden, maar wel met een forse gouden hand­druk. Jaren later werd de zaak rond Recherchezaken afgedaan met een sepot door Tome­sen. De tweede vermoe­delijke doofpot was de Enschedé’se vuur­werk­ramp, waarin twee Almelo’se rechercheurs knokten voor nadere analyse, en waarin Tomesen andermaal wordt gezien als één van de destructieve spelers.

De Wit en Laarmans hadden redenen om zich flink vast te bijten in Tomesen, en dus zijn zij verbijsterd dat, juist hij bij het Huis voor Klokkenluiders door de selectie geslipt is. De Com­missie-Biesheuvel heeft als taak de procedure op ongerechtigheden te onder­zoeken. Hun verslag geeft ons zicht op opmerkelijke dingen. De sollicitatiecommissie werd geadviseerd door het Bureau Algemene Be­stuurs­dienst (ABD), onderdeel van Binnenlands Zaken. Een management development consultant  las het eerste functie­profiel en adviseerde twee wijzigingen: “de eis affiniteit met en kennis van problematiek van klokkenluiden is daarin niet meer opgenomen. De reden daarvoor is geweest, zo heeft de onderzoeks­commissie vernomen, is dat de leden van de selec­tiecommissie hebben overwogen dat met de handhaving van die eis in de vaca­turetekst op voorhand personen zouden wor­den uitgesloten die mogelijk wel geschikt zouden kunnen zijn voor het voorzitterschap.” De tweede wijziging uit de koker van de ABD- manage­ment devel­opment consultant: de kandidaat beschikt over een relevant maatschap­pelijk netwerk. Een veelzeggende accentverschuiving: de voorzitter dient zijn weg te weten in het old boys-netwerk, en of hij voor klokkenluiders een betrouwbaar profiel heeft, is van minder belang.

Of de Commissie-Biesheuvel deze verandering verstandig en acceptabel vond, daar­over laat zij zich niet uit. Zij heeft haar taak ingevuld als: is de selectie- en benoemings­pro­cedure correct geweest, en men neemt de verandering van de functie-eisen voor kennis­ge­ving aan. Ver­volgens legt men de solli­citatiegesprekken onder de loep. Een dubieuze kwestie is Tomesen’s ant­woord op de vraag: Zijn er zaken in relatie tot de functie waarvan de selectiecommis­sie kennis moet hebben. Tomesen antwoordde met een ondub­belzin­nig Nee. De Com­missie staat dan uitvoerig stil bij de aard van de twee casussen waarin klokkenluiders zich door Tomesen geschoffeerd voelden, en ziet voldoen­de ruimte om Tomesen niet al te hard te vallen. Hij was kennelijk oprecht van mening dat deze proce­dures niet aan de criteria voor klokken­lui­derszaken voldoen. Zijn Nee was dus geen leugen; en daarmee is voor de Commissie ook duide­lijk dat er proce­dureel niks verwijt­baars gepasseerd is. De aanbeveling aan minister Olongren was acceptabel. Tomesen mag zich brand­schoon voelen, hervat zijn werk en laat zich meteen door Follow-the-Money intervie­wen. De kop boven dit stuk is omineus: “Klokkenluiders hebben teveel verwachtingen van ons”. Ik denk dat de leden van de Tweede Kamer, en zeker Ronald van Raak, zich door deze uitspraak eveneens geschoffeerd voelen. Hun intentie was wel degelijk dat Klokken­luiders een heleboel mochten verwachten van het instituut waarvoor het parlement zich zo sterk gemaakt had.

Even terug naar Pieter Jan Biesheuvel, die de aanstelling van Tomesen procedureel accoord bevond, en die er ongetwijfeld op rekende dat niemand zich nog herinnerde dat hij zelf, net als Tomesen, een belast klokkenluidersverleden heeft. Kort na de presenta­tie van zijn rapport werd zijn echtgenote, Jacgueline Biesheuvel-Vermeijden, door het Presidium van de Tweede Kamer aangesteld als onafhankelijk adviseur m.b.t. integri­teits­kwesties.

Om Paulien Cornelisse te parafraseren: integriteit is bij de Biesheuvels zeg maar echt hun ding.

Nog een staartje bij de afhandeling van SGBB-fraude

Even het geheugen opfrissen: bij de SGBB-fraude waren Biesheuvel en Van den Dungen aangewezen als verantwoordelijke commissarissen, en directeur Gerard van der Zwet werd al snel veroodeeld. Na een civiele zaak moest hij € 24,5 miljoen terug­betalen en bij een strafzaak tegen 6 personen kreeg hij in hoger beroep 3 ½ jaar, en projectontwikkelaar Richard S. 2 ½ jaar. Richard’s ex-vrouw Reina Kuipers werd vrijge­sproken,  maar nadat Vestia de failliete boedel had overgenomen, startte de nieu­we directie andermaal een civiele zaak tegen Richard S. en zijn bedrijf Rometz Holding. De Haarlemse rechtbank veroor­deelde hem tot € 20 miljoen, plus rente. Ook Reina Kuipers achtte Vestia aansprakelijk voor de schade. Vestia had voor € 27,3 mln beslag gelegd op dertien panden en onroerend-goedkavels die op Kuipers’ naam stonden.

De rechtbank deed een opmerkelijk genuanceerde uitspraak. Geen genade voor Richard S., maar Reina kreeg uitstel; “een extra ronde in de procedu­re, om in de komen­de maanden te bepalen wat het persoonlijk genoten voordeel is dat Kuipers als schade moet vergoeden”. Weliswaar draagt zij “wel bestuurdersaan­spra­ke­lijk­heid  voor de schade die de veroordeelde fraudeurs hebben aangericht. Maar de rechtbank ziet aanleiding haar aansprakelijkheid te beperken”. Want zij is volgens de rechtbank “een persoon zonder veel wereldwijsheid en kennis van zaken. Haar gebrek aan toe­zicht en aan kritische opstelling jegens haar dominante echtgenoot valt in het niet bij het gebrek aan (effectief) toezicht van SGBB als woningbouwcorporatie”.

De rechtbank lijkt zichzelf de rol van psychiater aangemeten te hebben. Bij dit besluit passen de woorden van de bijna vergeten dichter Cor Beurkens: De medemenselijkheid treedt soms buiten haar oevers.

Vervolg ZonMw, NoKidding en Anna Clowting; meer genegeerde klokkenluiders

De tweede casus uit Lichtgelovigen met Tekenbevoegdheid ging over ZonMW, dat € 16.000 gaf voor een cursus van NoKidding, een stichting die bewustzijn wil vergroten over de epidemie van kindermis­han­deling in Nederland. Die cursus in Sauerland was een lachertje, zo bleek uit een uitvoerig Volks­krantartikel. . Directeur Friso van der Wal introduceerde zijn ex Anna Clowting en be­toogde dat zij, vanwege bovennatuurlijke spirituele kennis, de deelne­mers veel wijsheid zou brengen. De deelnemers hadden snel door dat ze in een sekte beland waren, braken de cursus af en luchtten hun gram bij ZonMW.

Wij zijn nog steeds gefocust op de vraag: welke gezichtsloze beslissers maken deze hersenloze fouten, en ook in dit geval bleek dat daar inderdaad niet achter te komen is. Dat hoorde ik van Samen Sterk, een groep NoKidding-critici, jeugdhulpverleners waar­van sommigen in Sauerland geweest waren. Zij namen na deze RO-publicatie contact op. Men wil nog steeds van ZonMW horen wat er met hun klacht gebeurd is, maar al drie keer zouden zij terug­ge­beld worden, en gebeurde dat niet. Ook is Samen Sterk er zeer op gebe­ten dat Friso van der Wal nooit meer op cursisten losgelaten wordt. Dat is nuttig; hij was betrokken bij een D 66-thema-avond jeugdhulp-en-kindermishan­de­ling (19-5-20) en voor 14-9-2021 kondigt Stichting PubliekPrivaat een online meeting over preventie huiselijk geweld en kindermishandeling. Bij één van de thema’s staat: refe­renties te verkrijgen bij Friso van der Wal van No Kidding (mailto: Friso@nokidding.nl).

Meteen na het vernietigende artikel in de Volkskrant verscheen op de website de bood­schap dat NoKidding niet meer bestaat en een paar maanden later volgde een faillisse­ment. Uit de verslagen van de curator blijkt dat ZonMW de subsidie terugge­vorderd heeft, en daartegen is bezwaar gemaakt. Maar de mensen van Samen Sterk, die van de poging tot hersenspoelen behoorlijk wat stress hebben ervaren, streven naar meer pers- en politieke aandacht voor NoKidding, en soortgelijke esoterische spelers in het GGZ-veld.

De journalisten van het Volkskrantartikel (Charlotte Huisman en Anneke Stoffelen), die vooral de hilarische aspecten van de daderkant belicht hadden, werden benaderd met het verzoek om nog eens terug te komen op de materie, en dan vanuit het perspectief van de deelnemers, waarvan sommigen naderhand stevig van slag waren. Wierd Duk werd gepolst, want die had eerder gewaarschuwd voor de dubieuze reputatie van Van der Wal, en was daarvoor door de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) berispt. In de Tweede Kamer werden vragen gesteld na het VK-artikel, en een delegatie werd ontvangen door Martin Worsdörfer (VVD). Daar bleef het bij, en ook een initiatief richting BNNVARA leverde niets op.

Uiteraard zijn er ook directe confrontaties gezocht met Van de Wal, waarbij harde woor­den gevallen zijn, waarop er van een advocaat een intimiderende brief ontvangen werd. Een mail aan PubliekPrivaat over de aankondiging van participatie van NoKidding aan hun online meeting werd beantwoord met een halfslachtige ontkenning, gecombineerd met wilde speculaties over de geestelijke gezondheid van mensen die zo’n oude man maar bleef belagen. U moest eens weten wat er allemaal voor onzin werd ver­spreid in social media over No Kidding. Social media zijn vandaag de dag een open riool. Moddergooierij, nepnieuws, geen respect voor elkaar meer. Vraag dat maar eens aan topsporters, politici, cabaretiers en succesvolle ondernemers die vandaag de dag in social media compleet zwart worden gemaakt. Mensen kakelen maar wat en lopen achter elkaar aan en er ontstaat vandaag de dag heel veel nepnieuws. Friso heeft klaarblijkelijk nog vrienden. Over Stichting PubliekPrivaat is helaas op internet niet veel informatie te vinden.

Samen Sterk mag zich gelukkig prijzen dat zij hun klokkenluidersinitiatieven niet gericht hebben aan het Huis voor de Klokkenluiders. Dat heeft hun vrijwel zeker een nieuwe ronde frustratie bespaard.

Er is reden om terug te komen op mijn beschouwing Lichtgelovigen met tekenbevoegdheid, want dankzij een dossier van Martin van Kralingen (onbezoldigd lekdichter en jutter)  is er nieuwe informatie over één van de topambtenaren die even uitgelicht werden. Van Mark Frequin konden we eigenlijk alleen nogal pompeuze meningen citeren, en Bas van den Dungen’s profiel leek nogal bleekjes. In ieder geval leek er in eerste instantie geen sprake van smetten op zijn bestuurlijke carrière. Dat is onjuist; de huidige secretaris-generaal op Finan­ciën houdt zorgvuldig verbor­gen dat hij ooit met z’n neus bovenop een staaltje schaamteloze witteboordencriminaliteit gestaan heeft. Hij vormde, met zes anderen, de Raad van Commissarissen (RvC) bij de Stichting Gereformeerde Bouwcorporatie voor Bejaarden (SGBB), waar 10 jaar geleden omvangrijke vastgoed­oplichtingspraktijken aan het licht kwamen. In telegramstijl de scènes:

Van 2003 – 2008 is Gerard van der Zwet directeur van de SGBB. Hij doet exorbitant ambitieuze zaken met projectontwikkelaar Richard S. In de zwendel en witwaspraktijk participeren ook Gerard’s zus en zwager, en Richard’s vrouw speelt ook een rol.

In 2008 roeren 6 klokkenluiders zich, hetgeen leidt tot Van der Zwet’s ontslag. In een civiele rechtszaak wordt hij veroordeeld tot teruggave van € 24,5 miljoen; in 2011 volgt een strafzaak tegen zes personen. In 2013 volgt nog een Hoger Beroep. Gerard kreeg 3 jaar, Richard 2 ½. Nieuwsuur heeft de affaire uitvoerig belicht.

In 2009 staat SGBB op de rand van faillissement, en het Centraal Fonds voor Volkshuisvesting (CFV) springt bij met € 39 miljoen. Maar de uiteindelijke redding van het woningbezit moet komen van overname door Vestia. De € 24,5 pluk-ze-miljoenen gaan dus naar Vestia (dat helaas zelf kort daarna in bodemloze problemen terechtkomt door de derivatenaffaire).

Directeur Jan van der Moolen van CFV ziet al jaren met lede ogen hoezeer woningcorporaties hun kerntaken verwaarlozen, omdat de directeuren het leuker en lucratiever vinden om projectontwik­kelaartje te spelen. Helaas ontbreken hem de formele middelen om ertegenin te gaan, maar die € 39 miljoen voor SGBB is net te groot om door te slikken. Dat geld was min of meer afgedwongen door wanbeheer, en het moet terug. De SGBB bestaat echter niet meer, en het lijkt onlogisch om Vestia hierop aan te spreken. Van der Moolen zet een revolutionaire stap: het CFV wordt de eerste overheids­instan­tie die bij een corporatie de RvC, de toezicht­hou­ders, persoonlijk aanspra­kelijk stelt voor schade door wanbeheer.

Er komt een schriftelijk commentaar van de commissarissen. De ene lezer zal er gewetenloos cynisme in lezen, de andere hilarische naïviteit: de commissarissen hebben exact gedaan wat een compe­tente Raad van Commissarissen hoort te doen. “De bestuurder heeft de RvT wezenlijke informatie onthouden. Hij deed dat op een wijze die door de RvT, gelet op zijn taak en de hem ten dienste staande middelen, in redelijkheid niet te ontdekken was. (…) De actie van CFV heeft kennelijk tot doel om een daad te stellen tegen onvoldoende functionerende toezichthouders. Die actie is niet ge­rechtvaardigd jegens de leden van de Raad van Toezicht bij SGBB omdat het toezicht bij SGBB gewetensvol en adequaat is geweest.” Wie vandaag een CV van Van den Dungen doorbla­dert, die con­sta­teert dat de SGBB daaruit zorgvuldig weggepoetst is. Toen Wopke Hoekstra zijn nieuwe Secretaris-Generaal installeerde, was deze Fehlleistung hem misschien geheel onbekend.

In 2013 is er tussen de zeven toezichthouders en het CFV de aan­sprakelijkheidsclaim afgewikkeld, waarbij de kosten afgewenteld werden op de aansprakelijkheidsverzekeraar. Uiteraard werden details niet publiek gemaakt; op gezag van SP-journalist Kees Jonker kunnen we een ingewijde citeren die zich erover verbaasde dat veel van wat de verzekering uitkeerde naar Van der Zwet’s advocaat ging.

Van de zes klokkenluiders is één nog in dienst; de anderen zijn ontslagen of weggepest. Het mag toch wel Godgeklaagd genoemd worden dat de voorzitter van SGBB’s RvC, CDA-er Pieter Jan Biesheuvel, in 2019 aangezocht werd om orde te brengen in de chaos van het Huis voor de Klokkenluiders.

Tenslotte CFV-directeur Van de Moolen: hij wist dat het CFV zou worden omgebouwd naar een Financiële Autoriteit Woningcorpo­raties, en had alle reden om te verwachten dat hij daar weer aan het roer zou staan. Maar minister Blok heeft zijn ontslag bewerkstelligd. In een exit-interview in 2013 klinkt hij berustend, waarbij de ruime wachtgeldregeling tot zijn pensioen vast wel meespeelt. In de pers werd hem vooral de derivatenramp bij Vestia aangerekend, maar we kunnen constateren dat zijn gestrekte been tegen een old-boys-netwerk in ieder geval niet beloond is.

Uit het ministerie van VWS valt inmiddels te melden dat men de eerste doofpot gesloten heeft: forensisch accountantsbureau GrantThornton heeft geconstateerd dat in het gesteggel tussen Sywert, LCH en ministerie “uiteindelijk de juiste procedures gevolgd zijn”. Waarom juist Sywert een voorkeursbehandeling kreeg, daarnaar is geen onderzoek gedaan.

Dit is misschien niet de laatste update.

Vriendjespolitiek

Om een schunnige Amerikaanse metafoor te gebruiken: wij willen weten wie Sywert van Lienden heeft moeten pijpen voor zijn 9 miljoen. Minister Van Ark erkende in de Tweede Kamer dat “het ministerie” inderdaad dwars tegen de adviezen van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) ingegaan was, maar wij willen namen, rugnummers en politieke kleur.

Ook intrigeert ons hoe Sywert zijn compagnons heeft gevonden. Uit Pieter Omtzigt’s memo weten wij dat in de laatste CDA-programmacommissie de rol van lobbyisten zorg­wekkend was, en Sywert zal misschien voor zichzelf gelobbied hebben, maar zijn compagnons zijn toch van lichter kaliber. Bernd Damme lijkt qua fysionomie en presen­tatie uit dezelfde mal gerold als Sywert. Eén van zijn pretentieuze LinkedIn-kwalificaties is Keynote Speaker, en hij is op een flink aantal YouTubefilms te bewonderen. Succes had hij met de brillenketen Eyewear, maar daar­na ging hij failliet met een chique dassenmerk, en ook de synthetisch geproduceer­de diamanten kwamen niet voorbij de start-up-fase. Camille van Gestel is maar één keer failliet gegaan, met het bedrijf Waka­Waka, een idealistisch project om batterijlicht te brengen op plekken waar elektriciteit ontbreekt. In Trouw uit hij zich optimistisch over een doorstart, maar het is wrang dat we nu weten dat hij tijdens dat “openhartige” inter­view zijn kaken stijf op elkaar hield over de mondkapjesdeal, waar hij op dat moment ongetwijfeld de meeste tijd aan spendeer­de. Ik wil van alle drie participanten wel aanne­men dat ze China kunnen aanwijzen op de wereldkaart, maar er zijn geen redenen om aan te nemen dat zij enige ervaring hadden in zakendoen met de Chinezen. Terwijl wij in de krant toch vaak lezen dat dat tricky business is.

Twee te fileren tegenspelers: Mark Frequin en Bas van den Dungen

We kennen inmiddels twee toppers van het ministerie. Mark Frequin, bijzonder rege­ringsadviseur, kreeg twee keer schriftelijk van het LCH te horen dat het volstrekt onver­antwoord zou zijn om met Sywert c.s. zaken te doen. Hij werd in mei uitvoe­rig geïnter­viewd in de Volkskrant. Daardoor weten we dat hij sinds 2019 bezig was met het streven naar verandering van de ministeriële leider­schaps­cultuur, maar in maart 2020 door secretaris-generaal Erik Gerritsen van BiZa naar VWS gehaald werd om stante pede een inkooporganisatie op te tuigen. Van theorie naar de praktijk dus; het resul­taat werd het LCH. De kop boven het VK-artikel luidt: De ambte­naar is te bang om fouten te maken. Het bruuskeren van het door hem zelf geïnstalleerde LCH is dus een fraai staaltje van practice what you preach. € 100 miljoen over de balk gesmeten: om uit Katinka Polderman’s infographic te citeren: “het is maar gemeenschapsgeld. En als ze je ernaar vragen zeg je gewoon: ja tss, ’t was crisis”. Frequin schreef ook nog een boek: Tegen­spraak graag. Daar zullen ze bij het LCH ook niet echt om kunnen lachen.

Bas van den Dungen, secretaris-generaal op financiën, wordt genoemd als overlegpart­ner, enkele malen samen met minister van Rijn. Hij was lang directeur-generaal bij VWS en net naar financiën gepromoveerd, waar zijn takenpakket o.a. de cultuuromslag bij de Belastingdienst behelsde. Zijn opvolgster liet weten dat zijn expertise op VWS node gemist werd, en dus had hij het een tijdlang erg druk.

Ambtenaren blijven vaak wat gezichtsloos. Van Frequin en Van den Dungen is niet bekend of zij lid zijn van een politieke partij, en ook niet of zij kerkelijk meelevend zijn. Dat geldt overigens ook voor Damme en Van Gestel. Sywert is CDA-lid, maar of hij RK is of protestant is onbekend. Toen Sywert in de Tweede Kamer van alle kanten onder vuur genomen  werd, was CDA-lid Joba van den Berg de enige die een scheutje olie op de golven goot, maar in het CDA neemt men al afstand. Sywert beweerde dat hij de integriteitscommissie volledig geïnformeerd had, en dat werd vrijwel per omgaande ontkend. Ook werd onthuld dat Sywert voor zijn deelname aan de opstelling van het partij­programma-2020 dacht beloond te worden met een prominente plek op de kandi­daten­lijst, maar dat “iemand uit het partijbestuur” daar dwars voor was gaan liggen. Toch niet zo’n beste lobbyist; misschien brandt er al een vuurtje onder de pan met pek.

Verspild overheidsgeld en de rol van de tekenbevoegden

In Nederland zal geen redelijk mens durven te veronderstellen dat Frequin en/of Van den Dungen zelf een paar tonnetjes op hun rekening gekregen hebben, maar ik heb er een hard hoofd in of wij ooit zullen weten wiens handtekening onder het contract staat. Minister Van Ark belooft een extern onderzoek, , maar misschien is er al een team PA’s en communicatie-experts druk met het zwartmaken van cruciale passages uit de talloze stukken.

Wie ooit in het geweer is gekomen tegen een overheidsfunctionaris die een volstrekt krankzinnig besluit heeft genomen, die heeft waarschijnlijk ondervonden dat de be­roeps­rechter uitsluitend uitspraak doet over de vraag of de ambtenaar gerechtigd was om deze beslissing te nemen. Onredelijkheid is geen issue. In de GGZ worden veel zaken besloten door tekenbevoegden die inhoudelijk weinig competent zijn, en uiter­aard komen ontsporingen voor. Als je, zoals ik, een ongezonde belangstelling hebt voor gektes in de GGZ, dan blijken er soms ambtenaren geheel in de ban van rare goeroes geraakt te zijn, en daardoor wonderlijke besluiten hebben genomen.

ZonMw, NoKidding en Anna Clowting

Zo’n 20 jaar geleden werd een conferentie over GGZ-beleid geopend door een stafme­de­werker van ZonMw. Hij droeg een pak waarvan ik me afvroeg of dit nu een Itali­aans maatcostuum was. “Van ZonMw”, sprak hij met een ironische krul om z’n mond­hoeken, “weten de meeste mensen maar twee dingen. 1: dat er heel veel geld in zit; 2: dat het haast niemand lukt om daar iets van te bemachtigen.” (Voor de lezer die tot de onwe­ten­de meerderheid behoort: de letters staan voor Zorgonderzoek Medische Weten­schap.) Op 19 oktober 2019 vertelde de Volkskrant over een man die dat wel gelukt was. Friso van der Wal, directeur van stich­ting No Kidding, kreeg een budget van € 16.000 voor een jeugdzorgtraining in Sauerland. NK’s missie luidt: bewustzijn creëren over een epidemie van ongezien geweld (kindermis­handeling). Daartoe zijn zij o.a. gefocust op ervarings­des­kundigen,  en ZonMw is nogal  gecharmeerd van ervaringsdeskundigheid. Men heeft er een aparte pot voor.

In Sauerlandbleek die training al snel een eredienst te zijn voor Van der Wal’s ex-echtgenote Anna Clowting, een esoterisch personage zonder enige methodische kwalificatie. Haar levens­­verhaal is in 2010 geboekstaafd door haar tweede ex-echtge­noot, Indra (vroeger Gerard) Steen­brink.De titel luidt: licht wil licht ontmoeten. Het corpus van deze hagio­grafie wordt gevormd door de 8 inwijdin­gen; de 5^de is het meest spectaculair. Een nacht lang wordt Anna bezocht door de duivel, die een offer eist, en in een onweer­staanbare impuls en met bovenmenselijke kracht begint zij haar man te wurgen. Als deze zich ech­ter liefdevol daaraan overgeeft is de macht van het kwaad verbroken. (Bij dit frag­ment had ik er last van dat de offerge­zin­de man tevens degeen is die Anna’s woorden opschrijft. Het leest een beetje potsierlijk.) Als de duivel ver­dwenen is realiseert Anna zich dat al die tijd Jezus achter hem heeft gestaan, als teken dat alles ten goede zal keren. Jaren later, tijdens een verblijf in Kashmir, wordt haar daarenbo­ven geopenbaard dat Jezus de krui­siging overleefd heeft, en nog lange tijd in anoni­mi­teit, met vrouw en kinderen, in Kashmir de naastenliefde heeft gepredikt.

Tijdens de training bleken de deelnemers mondige mensen te zijn. Anna’s aanwezig­heid leidde tot zoveel rebellie, dat na 4 dagen de boel werd afgeblazen. ZonMw werd door de boze deelnemers uiteraard geïn­formeerd over het echec, maar ik heb niet kun­nen vinden of de organisatie zich ook verontschuldigd heeft. Men had gewaar­schuwd kunnen zijn, want Anna en haar exen zijn eerder negatief in de publiciteit geweest. In 1993 leidden zij het gezondheids- en meditatiecentrum Paidei­a, waarin een sektarische, intimiderende sfeer heerste. In het Parool openbaarden een paar spijtoptanten vernieti­gen­de details, en daarnaast was er commotie over een item in TROS-Deadline waarin Indra baby­massage demonstreerde. De redactie had vooral het angstige huilen van het gepijnigde kind laten zien. Er werd geroepen om kinderbe­scher­mingsmaatregelen, en er werden kamervragen gesteld. Dit leidde verder niet tot sanc­ties, maar toen No Kidding opge­zet werd herinnerde Wierd Duk de Elsevierlezers eraan dat de oprichters ooit zelf vanwege mishandeling in de schijnwerpers gestaan hadden. No Kidding diende een klacht in bij de NV Journalis­tiek en zij werden op 2 van de 3 punten in het gelijk gesteld. Misschien was het oordeel anders uitgevallen alsDuk en Elsevier ter zitting aanwezig waren geweest om de klagers tegenspel te geven.

GGZ Groningen, videogestalttherapie en Wies Moget

Er zijn opmerkelijke paralellen met een civiele smaadklacht, in ’95, tegen Rob Nannin­ga, de vlijtigste onderzoeksjournalist van Skepsis, het blad tegen kwakzalverij. Zijn bête noire was Wies Moget, leidster van het Video Gestalt Instituut (VGI) te Veendam. Zij had haar methode toegespitst op incest- en traumaverwerking, en enige jaren had zij een prima reputatie. In haar doelgroep (vooral vrouwen) was armlastigheid eerder regel dan uitzondering en daarom deden haar cliëntes meestal een beroep op Bijzon­dere Bijstand. De Sociale Dienst was bij psychologische problematiek  weinig toeschietelijk, maar voor Moget werd een uitzonderingsstatus gecreëerd. Eén bepaalde GGD-arts  accor­deerde welwillend al haar declaraties. Voor de getraumatiseerde vrouwen was het aantrekkelijk dat zij, vanwege hun erva­ringsdeskundigheid, al snel zelf een status als therapeut konden ver­werven. Tegen­over deze uitverkorenen stonden echter ook vijan­den. Een Satanistische Groep, waaronder ook Moget’s ex, had het op haar gemunt, en de satanisten infil­treer­den massaal in het instituut. Steeds vaker analy­seerde Moget vroeg-kinderlijk satanisch misbruik. Een dochter van Moget kon middels pendelen de bokken van de schapen scheiden. De groep werd een sekte, en gelei­de­lijk was er evi­dent sprake van een paranoïde groepspsychose. De GGD-arts negeerde alarme­ren­de berichten

Rob Nanninga (overleden in 2014) profileerde zich destijds als een disbeliever m.b.t. satanisch misbruik, en daarom werd hij benaderd door een uitgestotene. Daarna duurde het maar even tot­dat hij met een groep van 10 spijtoptanten overlegde over mogelijk­he­den om aan de gekte een einde te maken. In Groningen roerde ook een psychiater zich. Hij had 7 dubbel-ge­traumati­seerde vrouwen in therapie. Er is op YouTube nog steeds een Nova-uit­zen­ding te bekijken waarin beide critici een hilarische beschrijving geven van de videogestalt­methode. Er werden klokken geluid, maar zowel de Inspectie Gezond­­heidszorg als de Sociale Dienst reageerden ontwijkend. Inmiddels was er wel zoveel publiciteit, dat het instituut begon te kwijnen. Hun smaadklacht tegen Nanninga had geen schijn van kans: hij had 17 getekende verklaringen van ex-gelovigen, en inmiddels was er ook een twee­de psychia­ter die kon getuigen van de veroorzaakte schade. Moget beweerde geen kans gehad te hebben op wederhoor, maar Nanninga had opnames van een serie telefoontjes waarin hij wel degelijk om contact verzocht.

Na de rechtszaak is het stil geworden rond het IVG. Op haar website deelt Moget mee dat de laatste jaren het zwaartepunt van haar activiteiten is verschoven naar het bege­leiden, coachen, trainen en screenen binnen bedrijven. De laatste cursus dateert van 2005. Op internet zijn beelden te vinden van het gezin in Frankrijk, dankzij een weblog van familielid Mark, passsant tijdens een pelgrimage. Die foto’s zijn opmerkelijk; in de jaren dat Wies veelvuldig in het nieuws was, is er nooit één foto van haar versche­nen.

De dochters zijn beide academisch afgestudeerd. De jongste is bewegings­weten­schap­per en mediator, en ze was 10 jaar voor NOC*NSF mede­verantwoordelijk voor het beleid tegen seksueel misbruik in de sport. De oudste is (kinder-)psy­cho­loog, met speciaal aandachtsgebied: weerbaarheid en hoogbegaafd­heid. Ze heeft zelf twee hoog­begaafde kinderen, en volgde een postdoctorale opleiding aan het RITHA (Rad­boud International Training on High Ability). Hoogbe­gaafd­heid krijgt in allerlei sectoren ruim­schoots aandacht, ongetwijfeld terecht. Maar wie veel vrienden in het onderwijs heeft, die heeft doorgaans wel een aantal dramatische verhalen gehoord van evident gestoor­de ouders die voor hun kind volstrekt onrea­lis­ti­sche eisen stellen, en daarbij ongelooflijk veel tijd aan aandacht claimen.

Revenons à nos moutons: de lichtgelovigheid van de tekenbevoegden

Die ene arts die, nog tot na de verloren smaadzaak, de declaraties van het IVG accor­deerde, en dus tonnen gemeenschapsgeld in het sektarische zwarte gat liet verdwijnen, kreeg uit­eindelijk van zijn superieuren een verbod opgelegd. Zijn identiteit bleef met de mantel der liefde bedekt. Ik betwijfel of het grote publiek ooit zal horen wie bij ZonMw besloot dat No Kidding een subsidiewaardig instituut was, en of hen misschien al eerder fond­sen waren toegekend. En zo blijven wij ook ingespannen afwachting naar de hand­tekening onder de Sywert-deal.

Nescio schreef: God zegene de verantwoordelijke autoriteiten. Als ’t kan een beetje hardhandig.