Ook in het verre zuiden worden landen geteisterd door extreme droogte. De mainstream media rept er niet over. In het diepe zuiden van Madagaskar, in het Ambovombe district, dreigen bijna 1.5 miljoen mensen om te komen van de honger. Het Afrikaanse land dat bekend staat om haar adembenemende natuur mist de afgelopen jaren de broodnodige regen. Momenteel beleeft Madagaskar de ergste droogte sinds 40 jaar, waardoor er niets anders overblijft dan het eten van cactus- en wilde bladeren of krekels.
Het Wereldvoedselprogramma – WFP, onderdeel van de VN – spreekt van klimaatverandering dat ten koste gaat van tien duizenden jonge kinderen. Ze zijn extreem ondervoed. Ver van ons bed, speelt zich een van de meest ongekende rampen af. Een onzichtbare humanitaire crisis.
Half miljoen kinderen ondervoed
Klimaatverandering, maar ook de strijd om beperkte hulpbronnen en middelen, vaak ook weer als gevolg van extreem weer, overmeesteren het zuiden van Madagaskar. Volgens het Wereldvoedselprogramma lijden meer dan 1,1 miljoen Malagassiërs ernstige honger, waarvan 14.000 in rampzalige condities verkeren (in oktober 2021 wordt dat aantal geschat op 28.000). Volgens de laatste berichten van de WFP en UNICEF wordt verwacht dat een half miljoen kinderen jonger dan 5 jaar acuut ondervoed raken, waarvan 110.000 in ernstige conditie. Momenteel sterven al mensen vanwege de honger in Madagaskar.
“This is enough to bring even the most hardened humanitarian to tears. Families have been living on raw red cactus fruits, wild leaves and locusts for months now. We can’t turn our backs on the people living here while the drought threatens thousands of innocent lives. Now is the time to stand up, act and keep supporting the Malagasy government to hold back the tide of climate change and save lives.’’ aldus de hoogste baas van WFP, David Beasley.
Ondertussen weigert de regering van Madagaskar om een noodtoestand uit te roepen, waardoor de honger lijdende bevolking intensieve, internationale humanitaire hulp wordt ontzegd. De WFP stelt nauw met de Malagassische regering samen te werken om levens te redden. Dat is merkwaardig te noemen, want de politieke wil ontbreekt volledig bij president Andry Rajoelina om te voorkomen dat nog meer Malagassiërs omkomen van honger en gebrek aan water.
Nep nieuws
Al jaren is er sprake van uitzonderlijke droogte in Madagaskar en vorig jaar was er ook extreme honger onder de meest zuidelijke inwoners. De wereld had er geen idee van totdat een journaliste, Gaëlle Borgia van France 24, in het moeilijk bereikbare zuiden verslag uitbracht over de humanitaire ramp. De lokale overheid heeft het altijd ontkend, waardoor er nooit eerder noodhulp is gekomen. Sterker nog, de journaliste is door de overheid beschuldigd van het verspreiden van nep nieuws.
Remi Doomernik, socioloog en oprichter van Stichting Madalief, volgt de ontwikkelingen in Madagaskar al jaren op de voet. Haar liefde voor het Afrikaanse land gaat terug naar eind jaren negentig toen zij in een Nederlandse schouwburg kennis maakte met de Malagassische muziek. Nooit eerder hoorde ze zoiets bijzonders. Toen de kans voorbij kwam om als reisleider in Madagaskar aan de slag te gaan, greep ze die met beide handen aan.
Sociaal bewust toerisme
“Mijn doel was om middels toerisme hulp te kunnen geven aan de allerarmsten,” vertelt Remi in het gesprek dat we hebben via Zoom. Zo kwam zij in aanraking met een lokaal project dat tientallen (wees)kinderen en hun families ondersteunt. Het startpunt van Stichting Madalief. Sinds 2002 biedt de stichting, die operationeel geleid wordt door Remi, haar partner Marc, en Madame Honorine, hulp aan kwetsbare kinderen en moeders. Ook ondersteunt het projecten in en rondom Ambositra. Daar kwam in 2010 de opening van Residence Madalief bij, een duurzaam en ecologisch hotel , gelegen in een bos op zeven kilometer afstand ten zuiden van Antsirabe. Een prachtig groen paradijs. Dit is Madagaskar, het land van uitersten.
“Minstens 80 procent van de bevolking leeft onder de armoede grens,” aldus Remi die sinds 1999 het eiland jaarlijks bezoekt en haar tijd verdeelt tussen Nederland en Madagaskar. “Ook in onze streek heerst honger, ondervoeding en armoede. Maar 800 km verder naar het zuiden speelt zich een ware catastrofe af.”
Gouden formule
In het kindertehuis dat zeven dagen per week geleid wordt door Madame Honorine krijgen de kinderen te eten, aandacht en onderwijs. Residence Madalief waar toeristen kunnen verblijven, voorziet de stichting van verdere inkomsten. Het hotel met 13 kamers zorgt tevens voor werkgelegenheid voor de lokale bevolking. “Een gouden formule,” stelt Remi.
Stichting Madalief ondersteunt families met voedsel, schoolgeld en huisvesting. Inmiddels zijn het meer dan 80 families geworden, waarvan 20 kinderen die in het tehuis bij Madame Honorine wonen. In bepaalde gevallen neemt de stichting de kinderen op in het tehuis, bijvoorbeeld wanneer ze ernstig ziek en ondervoed zijn. Basisscholen krijgen amper middelen van de overheid, leraren worden niet betaald en schooldaken moeten nodig gerepareerd. Met de fondsen die de stichting ontvangt, geeft ze de kinderen en hun moeders een leven in betere omstandigheden.
Het geld dat Nederland overstijgt zet Remi in voor hulpverlening aan de allerarmsten in Madagaskar. Toerisme speelt daarin een cruciale rol. Reizigers, die Remi ontmoette in de afgelopen jaren, en hun netwerken, zijn naast Nederlandse bedrijven, de loyale ondersteuners van de stichting gebleken. Met de donaties knappen ze onder meer scholen op.
Op slot
Tot de Covid-19 pandemie uitbrak leefde ze al jaren met haar nu 15-jarige dochter deels in Madagaskar en deels in Nederland. Hierdoor wist Remi precies wat er reilde en zeilde aangaande de projecten. Echter door de pandemie is Madagaskar volledig op slot en reizen naar het land is momenteel niet mogelijk zonder presidentiële toestemming.
Vanwege de pandemie heeft het hotel inmiddels al vanaf februari 2020 geen inkomsten meer. Zolang het land gesloten is, zal dat zo blijven. Gelukkig heeft de stichting in de loop der jaren een buffer weten op te bouwen. Zo kon ze de gehele corona-tijd het personeel van het hotel aanhouden en de werkzaamheden en projecten bekostigen.
“Het WFP noemt klimaatverandering de enige onderliggende oorzaak van de hongercrisis, maar dat is maar gedeeltelijk waar,” meent Remi. Zij weet te vertellen dat Zuidelijk Madagaskar ook een sterk conflict gebied is. Er zijn vee-dieven en dat is de laatste decennia compleet uit de hand gelopen. Deze bendes, de Dahalo geheten, terroriseren dorpen en laten een spoor van geweld achter. Bovendien zijn er corrupte militairen die hen van wapens voorzien. In het diepen zuiden van Madagascar heerst straffeloosheid.
Zeker is dat klimaatverandering, massale ontbossing en het ontbreken van een doeltreffend milieubeleid de omvang van de huidige hongersnood alleen maar verergeren.
Politieke onrust
Een strijd om beperkte middelen, vee in dit geval, kan eveneens zijn ontstaan door de aanhoudende droogte. Maar of de humanitaire crisis in zuidelijk Madagascar volledig terug te voeren is op klimaatverandering, zoals het Wereldvoedselprogramma stelt in haar social media campagne, is allerminst twijfelachtig. Madagaskar kent al jaren politieke onrust.
De president die weigert een noodsituatie uit te roepen, beweert dat het hele gebied weer vruchtbaar gemaakt wordt door de aanleg van waterleidingen. Ondertussen eten de mensen al jaren cactus bladeren en hebben ze te maken met een enorme ramp. Bovendien is er geen infrastructuur, waardoor de bereikbaarheid van het gebied enorm slecht is.
Artsen zonder Grenzen weggestuurd
Twee jaar geleden toen Remi weer in Madagaskar verbleef, was er ook een hongercrisis in het zuiden. Ze is toen naar het Rode Kruis ter plaatse gegaan om met stichting Madalief hulp aan te bieden. Alles wat het Rode Kruis deed om de bevolking te helpen, mocht niet naar buiten worden gebracht. Zo zijn Artsen Zonder Grenzen al eens weggestuurd en de franse afdeling, Medicines Sans Frontières, zelfs meerdere keren. Ze zouden te veel naar buiten hebben getreden over wat zich in zuidelijk Madagaskar afspeelde en daardoor de overheid in verlegenheid hebben gebracht. Remi wist niet wat zij hoorde. Hulp wordt door de president tegengewerkt. Een man met bloed aan zijn handen. Nu, twee jaar later is er weer – of altijd nog – hongersnood. Op social media zien we beelden van de hoogste baas van het WFP ter plekke, die spreekt van een hartbrekende catastrofe als gevolg van klimaatverandering.
Tot april volgend jaar kan stichting Madalief nog door, mits het toerisme weer op gang komt en het eco hotel weer gasten kan ontvangen.
Levensmotto
Remi bekent dat zij, ondanks de onmogelijkheid om nu naar Madagaskar af te reizen, enigszins opgelucht is om voor langere tijd in Nederland te zijn. In de 21 jaar die ze inmiddels voor Stichting Madalief werkzaam is, voelt ze zich nogal eens bedrukt wanneer ze in het Afrikaanse land verblijft. “Leven als Europeaan in relatieve luxe omringd door mensen die helemaal niets hebben. Ja, daar heb ik moeite mee.”
Remi’s levensmotto is gebruik maken van de privileges die ze als Nederlander heeft ten gunste van kansarme kinderen en moeders elders ter wereld, en dat zal ze blijven doen. Nu voorlopig voor langere tijd vanuit Nederland.
N.B. Donaties voor dit artikel zijn bestemd voor Stichting Madalief.
Beeld: Stichting Madalief. Madame Honorine en de kinderen.
