Martin Scorsese. De naam roept iconische beelden uit de filmgeschiedenis op. Bickle (Robert de Niro) in Taxi Driver, die tegen zichzelf in de spiegel zegt. ‘Are you talking to me’. Of het in éen take minutenlang gedraaide fabuleuze steadycam shot, waar de crimineel Henry (Ray Liotta) de club Copacabanna binnenkomt met zijn vrouw en iedereen begroet. En Bob Dylan in de documentaire ‘No Direction Home’, waar de kersverse Nobelprijswinnaar openhartig en vol vuur praat over zijn muziek en leven.
Kenmerkend voor zijn films zijn de tomeloze energie, het hoge tempo, de zwiepende camera, ijzersterk acteren en het vele geweld. Opvallend is dat zijn soulmate Robert de Niro binnenkort voor de tiende(!) keer in een film (The Irishman) van Scorsese gaat spelen. Leonardo di Caprio speelde in zes van zijn films.
Italiaanse films
Ergens halverwege de expositie over Scorsese staat een ouderwetse zwart-wit televisie in een houten kast. Op zo’n tv zag de kleine Scorsese eind jaren veertig, elke vrijdagavond met zijn hele familie, grootouders incluis, oude Italiaanse ondertitelde films. Zoals ‘Rome Open Stad’ en ‘Paisa’ van Roberto Rosselini. Deze films hebben, zo zegt hij zelf in een begeleidend filmfragment, een grote invloed op zijn film maken gehad. Hij is een Amerikaan, geboren in Little Italy in New York, maar voelt zich geklemd tussen Hollywood en Europese cinema in. Geen slechte positie voor een filmmaker.
Dat kun je goed zien in zijn voortreffelijke, informatieve documentaire ‘Il Mio Viaggio in Italia’: Mijn reis in Italië. Een erudiete hommage aan de films van de grote Italiaanse regisseurs, die Scorsese bewondert. Een van mijn favoriete Scorsese films. En over zijn liefde voor de Amerikaanse film in ‘A Personal Journey with Martin Scorsese Through American Movies’.
Doorleefd geweld
De in het begin van de 70 jaren gedraaide films als ‘Mean Streets’ en ‘Taxi Driver’ worden door velen als zijn beste werk gezien. De eerste gesitueerd in het New Yorkse ‘petty crime’ milieu. Twee maatjes proberen op allerlei wijze te overleven. Rauw, energiek en vol geweld. Maar realistisch geweld van de straat en gefilmd door iemand die weet uit eigen ervaring waar hij het over heeft. Dat voel je. In tegenstelling tot het ‘designers geweld’ van bijvoorbeeld Quentin Tarantino in ‘Reservoir Dogs’ en ‘Pulp Fiction’. Niet doorleefd, maar opgeplakt.
In ‘Taxi Driver’ wordt een vervreemde taxichauffeur en ex-Vietnam veteraan, langzaam in ‘de poel des verderfs’ getrokken, zoals hij de achterbuurten van New York ervaart. Net als Mean Streets op realistische, rauwe wijze gedraaid. De thema’s eenzaamheid, vervreemding, verloedering en waanzin, zou je eerder bij een Europese film aantreffen dan in Hollywood.
Cinefiel
De expositie is opgedeeld in enkele hoofdthema’s. Familie, Broers, Man en Vrouw, New York, Cinefiel, Camera, Montage, Filmerfgoed en Muziek. Vele kern fragmenten op grote schermen te zien, zijn bij deze thema’s gezocht.
Bij elk thema worden er storyboards, brieven, foto’s en andere personalia bij vertoond. Zo krijg je een goed inzicht en gevoel hoe de films zijn ontstaan. De thema’s Cinefiel, Montage en Muziek zal ik er hier uitlichten.
Dat Scorsese, Marty genoemd door zijn vrienden, een gepassioneerd cinefiel is weten we. Samen met onder andere Steven Spielberg, Woody Allen en Francis Ford Coppola richtte hij in 1990 The Film Foundation op, die het internationale erfgoed van cinema wil restaureren en conserveren.
Schoonmaker
Montage is een ander belangrijk element in Scorsese’s werk. Thelma Schoonmaker, de weduwe van de Britse filmmaker Michael Powell (A Matter of Life and Death) monteert al zijn films sinds Raging Bull (1980). Een unieke en toegewijde samenwerking. Zij won drie Oscars voor Raging Bull, The Aviator en The Departed.
Muziekfilms
Muziek speelt ook een grote rol. Zowel in zijn energieke soundtracks als in zijn eigen prachtige documentaires over muziek. Als No Direction Home, The Last Waltz, een film over George Harrison en een docu over de Rolling Stones.
Martin Scorsese is een van de belangrijkste, meest veelzijdige en cinefiele filmmakers van Amerika. Iedere Scorsese fan of filmliefhebber moet deze expositie gaan zien.
Mijn favoriete Scorsese films zijn: No Direction Home, Il Mio Viaggio in Italia, Taxi driver, Mean Streets en Goodfellas.
