Sloterdijk Centrum, zoals het gebied rond het station tegenwoordig heet, verandert in rap tempo van een kantorengebied met veel leegstand in een nieuw stukje stad. De afgelopen jaren zijn al twee grote kantoorkolossen omgebouwd tot hotels met in totaal ruim 1.200 bedden, een derde kantoor is inmiddels een appartementenhotel met ruim 300 bedden.
Een nieuwe bestemming voor lege kantoren en minder toeristen in de binnenstad, dat zijn twee vliegen in een klap. En er staat nog veel meer op stapel: in juni komen er vier treinstellen waar je kunt slapen, de verbouwing van een kantoor tot een Mercure Hotel is in volle gang en volgend jaar wordt het oude hoofdkantoor van KPN – het spiegelpaleis met de ronkende slogan I am the Dam dat je vanaf de Ring ziet liggen – een congreshotel.
Op termijn moeten er ook nog tweeduizend woningen komen, maar vooralsnog is Sloterdijk een passantenstad. Mensen komen er overdag, zoals de treinreizigers en de werknemers van de kantoren, of juist vooral ’s nachts, van toeristen die er een paar nachten slapen tot expats die er maximaal een jaar mogen wonen.
Passanten genoeg, maar valt er ook wat te beleven op Sloterdijk? Holiday Inn Sloterdijk lijkt er zelf niet zo in te geloven gezien zijn advertentietekst: ‘Er zijn per uur meer dan vijftig mogelijkheden om naar het centrum van de stad te reizen.’ Als proef op de som zal ik de treinen, trams, metro’s en bussen negeren die me hiervandaan kunnen brengen en een etmaal lang op Sloterdijk blijven.
In het Meininger Hotel, een van de goedkoopste hostels van de stad, blijk ik een kamer te delen met een Italiaanse vader en zijn zoon en verder met een jongeman die zo schuw is dat ik er niet achter kom uit welk land hij stamt. Maar er is ook een meevaller: het café van het Meininger is de hele nacht open. Weliswaar kun je er tussen drie uur ’s nachts tot na het ontbijt geen alcohol krijgen, maar voorlopig schenkt de Poolse barkeepster nog Zatte van Brouwerij ’t IJ.
Het publiek is wat je noemt gemêleerd: drie Zweedse meisjesvoetbalteams, een groep Chinezen, Duitse scholieren, een ouder echtpaar, Spanjaarden met schelle stemmen. Of ze tevreden zijn over hun logeeradres, vraag ik twee jongens die voor de deur staan te blowen. Ze zijn achttien en komen uit een dorpje met tweehonderd inwoners in Wales. Ik blijk me geen zorgen te hoeven maken: ‘Look at all the bikes! This is really Amsterdam.’
Ik loop een nachtelijk rondje door Sloterdijk Centrum en zie vooral een wirwar van fly-overs, viaducten, dijklichamen, parkeerterreinen, slagbomen en hier en daar een kunstwerk van roestend staal. Verschanst achter hekken wachten rookhokjes en picknicktafels op de terugkomst van de kantoormensen. En overal hupsen onbekommerd de konijnen. Van het geluid van de airco’s, die de hoge gebouwen dag en nacht koelen, trekken ze zich niets aan. Van mij trouwens ook niet.
Aan de voorkant van het station zijn maar acht standplaatsen, toch staat er een sliert van zeker twintig taxi’s. Niet om de laatste treinreizigers op te pikken, maar om even uit te rusten van het eindeloos rondjes rijden door de stad. Vanaf een uur of twee wordt het druk in het centrum, dan gaan de chauffeurs weer aan de slag.
Ook al zijn ze ontevreden over hun standplaats – te ver van de stationshal, niet goed in het zicht – toch vinden ze Sloterdijk een prettig station: gemoedelijk, veilig, hier gebeurt nooit rottigheid.
Half zeven, de nachtelijke hemel licht voorzichtig op. Nu pas zie ik het nieuwe stationsplein in zijn volle glorie. Na de verplaatsing van het busstation naar de achterzijde leek het jarenlang een Sovjetstad in haar nadagen, maar sinds kort zorgen wandelpaden, bankjes en narcissen voor een artist impression op ware grootte. Ondanks het vroege uur zitten er al mensen hun coffee to go te drinken. Het uitzicht is fenomenaal: naar het westen kun je kilometers ver kijken, aan de horizon prijken windturbines en schoorstenen.
De taxi’s hebben plaatsgemaakt voor de internationale bussen naar Frankrijk en Duitsland. Een zwarte vrouw zit luidkeels te huilen omdat ze de bus naar Parijs heeft gemist. In het pendelbusje van Afvalservice West wacht Jan Verbeek tot de mannen van de eerste shift zijn gearriveerd, hij brengt ze naar de vuilniswagens die in het Westelijk Havengebied voor hen klaarstaan .
Ik ben laat, merk ik, de Kiosk is al drie kwartier open en zelfs Starbucks heeft de rolluiken al omhoog. Het ontbijt werk ik naar binnen met nerveuze jazz op de achtergrond. Het is een bandje van de NS, verontschuldigt het meisje achter de corner zich, ze kan de volgorde niet veranderen, maar als ik wil, spoelt ze het vooruit. Aan de tafeltjes hokken toeristen tussen bergen rolkoffers, kantoorpassanten wippen in en uit om een to go mee te grissen.
Goed, je kunt er ontbijten, maar of dat nou direct een genoegen is? Had ik beter een van de twee Broodzaken kunnen kiezen, of Julia’s? Het is allemaal één pot nat: steriel en efficiënt, hier geen geroezemoes, maar omroepberichten. Achter het station vind ik eindelijk een café dat niet van de NS is, de Amsterdamsche Tram, maar dat gaat pas om tien uur open, en vandaag blijft het vanwege Goede Vrijdag zelfs helemaal dicht. Blijkbaar houdt het horecaleven hier op als de kantoren gesloten zijn. De eigenaar moet het dan ook steeds meer hebben van de verhuur van zijn oude trammetje voor feesten en partijen.
Met de lunch heb ik meer geluk. Het oogt lang niet zo romantisch als het oude trammetje, maar Soupalicious, dat sinds twee maanden in een leegstaand kantoor aan de Arlandaweg zit, is open, en vooral: het is op een aangename manier alternatief. Het restaurant, waar je alleen soep kunt eten, is min of meer bij toeval ontstaan.
Initiatiefnemer Frank Kessel zocht een professionele keuken voor zijn project, waarin vluchtelingen en andere mensen met weinig kansen op de arbeidsmarkt soep maken voor bedrijfskantines en dat voor elke verkochte liter soep ook een liter aan de Voedselbank doneert. Toen er bij de keuken een bedrijfskantine bleek te horen, gooide Soupalicious de deuren tijdens de lunch open en vanaf het begin draaide het als een tierelier. Niet dankzij de toeristen, maar simpel omdat de werkers van het naastgelegen GVB en Regus hier lunchen, en de leerlingen van het Hout- en Meubileringscollege. In een passantenstad als Sloterdijk zijn dat al halve locals. Af en toe is het restaurant nu zelfs op zondag open voor Soup & Salsa, en Frank Kessel wil de openingstijden langzaam oprekken om soepel ‘de avond in te glijden’.
Bij de stationstrappen aan de achterzijde staan accordeonist Asen en klarinettist Miroslav te spelen, dit is een van de vaste plekken van het Bulgaarse duo. ‘Moeilijk’ is het hier volgens hen, ‘mensen hebben haast.’ Dat ze aan de voorkant misschien meer kans zouden maken, komt niet bij ze op, daar komen ze nooit.
Aan de verbindingen ligt het niet: Sloterdijk Centrum is op alle mogelijke manieren te doorkruisen met trappen, bruggen, viaducten, onderdoorgangen – het gebied lijkt wel een driedimensionale legpuzzel. Maar in de praktijk gebruiken mensen alleen de voorkant of de achterkant van het station. Want hoe kan het anders dat achter bijna niemand het knalrode containergebouw kent dat de afgelopen maanden aan de voorzijde is verrezen en waar op 24 april café-restaurant annex concertzaal Bret zijn deuren opent.
Bret moet de culturele hotspot van Sloterdijk worden, want de mensen achter Hanneke’s Boom en De Ceuvel willen hier hun kunstje herhalen: een desolaat stuk stad nieuw leven inblazen. ‘Dit is het nieuwe Noord’, zegt architect Wouter Valkenier, bruisend van enthousiasme, ‘dit wordt niet alleen een plek voor toeristen, maar voor alle Amsterdammers.’ De openingstijden zijn alvast veelbelovend: door de week tot middernacht en in het weekend tot drie uur. De kok wekt eveneens vertrouwen, Joachim de Buck kookte eerder voor De Goudfazant. Er komt een bibliotheek met uitsluitend detectives, er zullen bandjes optreden en er je kunt mee op survival door natuurgebied De Bretten. Het zijn welkome aanvullingen op het eenzijdige aanbod van Sloterdijk – eten en drinken, veel meer is er nu niet te doen.
Het is de initiatiefnemers – twee architecten, een cultureel programmeur, twee bierbrouwers en een specialist in duurzaamheid – ernst: samen investeerden ze 2,5 ton in hun droom. In tien jaar tijd moeten ze dat terug zien te verdienen, zo lang kunnen ze het stuk grond van de gemeente huren. Als zich tegen die tijd een investeerder meldt om alsnog de 120 meter hoge toren neer te zetten die het bestemmingsplan toestaat, dan moeten ze verkassen.
Ook Harry de Boer, de man die aan de achterzijde van het station vier slaapwagons plus een restauratiewagen wil neerzetten, kreeg een tijdelijke vergunning van de gemeente, hij mag vijftien jaar blijven. In juni moet zijn Train Lodge opengaan, voorlopig zie je alleen nog maar een stapel rails en bielsen liggen, want het spoor waar de treinstellen op komen te staan, moet nog worden gelegd.
Net als de jongens van Bret is De Boer vol optimisme en net als zij is ook hij vol lof over de gemeente: ‘Zonder de steun van het Ontwikkelingsbedrijf was het nooit gelukt.’ Hij laat me drie boompjes zien die hij naast de toekomstige locatie van zijn hotel heeft geplant. Met dichtgeknepen keel: ‘Die zijn voor Winneke van Wiggen en haar man en dochter, zij was mijn contactpersoon bij het Ontwikkelingsbedrijf, ze zaten in de MH17.’
Het loop tegen het einde van de dag, de kantoren gaan uit. Op het kunstgrasveldje aan de achterzijde van het station, op de plek die in het bestemmingsplan wordt aangeduid als kavel L-midden, voetballen de helpdeskmedewerkers van provider Xs4all. In de wintermaanden ligt hun vrijdagse wedstrijdje stil, maar de weersverwachting was goed, dus hebben ze hun trainingspakken meegenomen.
Aan de voorzijde wordt ook gesport, maar met aanzienlijk minder fysieke inspanning. Op kavel J, het zanderige terrein in de diepte onder het zuidwestelijke spoorviaduct, crossen de radiografisch bestuurbare autootjes van Richard Wiggers en zijn vrienden. Zeventig kilometer per uur halen ze en daarbij produceren ze een hoog, jankend geluid. ‘Er is heel veel onbegrip voor onze sport,’ zegt Wiggers, ‘toen we in Diemen een bijeenkomst hadden, vroegen mensen meteen of we van plan waren dat elke week te doen.’ Hij heeft een verzoek voor een eigen terrein ingediend bij de gemeente, maar voorlopig kunnen ze hier nog terecht. ’We komen expres niet tijdens kantooruren.’ Dat hier steeds meer hotels komen – zo is het op expats gerichte appartementenhotel hun directe buurman – lijkt nog niet helemaal tot de crossers doorgedrongen.
Bij Wissenkerke is de vrijmibo al begonnen. Dit is het bruine café van Sloterdijk, je moet het weten te vinden: vanaf de Radarweg een trap af bij kavel N. Dat het niet in de loop zit, daar maalt niemand om, het is het trefpunt van de werknemers van Sloterdijk, van UPC tot UWV. Opvallend vaak zijn de mensen die hier werken afkomstig uit de kop van Noord-Holland. Zo ook de joviale Reinier Smit, die een cateringbedrijf heeft op Sloterdijk Centrum. ‘Ik woon in Warmond, maar daar heb ik dus helemaal niks mee, daar slaap ik alleen, ik voel me Westpoorter.’ Vanwege Goede Vrijdag is het vanavond vroeg afgelopen, om halftien helpt Smit de bardames met afsluiten. ‘Je moet hier een keer op donderdag komen, dan staat de zaak mudvol.’
Ik ben nog net op tijd voor een hapje bij restaurant Hermes, waar het viertalige menu het toeristische karakter van Sloterdijk weerspiegelt, maar ook daar is het om elf uur schluss. Voor een afzakkertje moet ik nog twee weken wachten, tot Bret zijn deuren opent. Tot dan toe is het behelpen met de bar van Meininger, waar twee rugbyteams uit de buurt van Londen keurig aan de frisdrank zitten. Ze zijn nog geen achttien, vandaar.
Om een uur ‘s nachts, als ik een laatste rondje over Sloterdijk maak, hoor ik achter me het vertrouwde geluid van een rolkoffer. Het blijkt echter geen late toerist te zijn, maar een zwijgzame zwerver die een boodschappenwagentje voorttrekt. Over de Basisweg loopt hij richting Sloterdijk 1. Aha, natuurlijk, hij is op weg naar de opvang van het Leger des Heils aan de Generatorstraat. Normaal neem je dan de metro, maar die rijdt zo laat niet meer en de nachtbus is te duur, dus nam hij de trein vanuit de stad. Dat ga ik ook doen, in omgekeerde richting.
Wat & waar op Sloterdijk Centrum
Vroeger werd het gebied rond het station Teleport genoemd, tegenwoordig heet het Sloterdijk Centrum. Volgens de gemeente hoort ook de smalle strook langs de Naritaweg erbij, maar ondanks de klimhal en Dance Warehouse Moves zul je daar niet snel passanten aantreffen, dus dat blijft buiten beschouwing. Hetzelfde geldt voor het stukje ten noorden van de Basisweg en voor Sloterdijk I, dat binnen de ring ligt en waar onder andere een Surinaamse moskee, het Nachtlab en kringloopwinkel Rataplan zitten. Blijft over een vierkant van 700 bij 750 meter.
Hotels
• Amsterdam Identity Aparthotel (98 kamers, 310 bedden)
• Holiday Inn Express (254 kamers, 508 bedden)
• Meininger (219 kamers, 749 bedden)
Horeca
• Bret, zo-do 8.00-24.00; vr-za 9.00-3.00 (vanaf 24 april)
• Meininger Café, ma-zo 0.00-24.00 (alcohol 10.30-3.00)
• De Amsterdamsche Tram, ma-vr 10.00-19.00
• Hermes, ma-vr 9.00-23.00
• Soupalicious, ma-vr 10.00-19.00, soms ook op zondag (Salsa & Soup)
• Wissenkerke, ma-do 11.30-21.00; vr 11.30-22.00
Horeca station
• De Broodzaak ma-vr 6.00-18.30 (twee filialen)
• Döner Kebab, ma-vr 10.00-23.30, za-zo 11.00-23.30
• Julia’s ma-vr 6.00-22.30, za-zo 6.30-22.00
• Kiosk, ma-vr 5.45-22.30, za-zo 8.00-21.00
• Mister Long, ma-vr 11.00-19.00
• Ola Happiness, ma-zo 12.00-19.00
• Smullers ma-wo 10.30-0.30, do-za 10.30-1.00, zo 10.30-0.30
• Starbucks ma-wo 6.30-20.00, do-vr 6.30-20.30, za 7.00-20.00, zo 8.00-20.00
Diversen
• Clinic of Faith (kerkdienst eerste en laatste donderdag van de maand, 18.30-21.30)
• Crossbaan voor radiografische bestuurbare autootjes (na kantoortijd)
• Festivals, onder andere Pleinvrees Kingsday (27 april), Amsterdam Craft Beer Festival (13 juni) en Voltt Loves Summer (29 augustus)
• Kinderdagverblijf Tele-kits
• Voetbalveld
Plannen 2015
• Bloemenstal
• Doardi IJs en Frites
• Food Truck Grizzl
• Lounge van het Amsterdam Identity Aparthotel (ontbijt, lunch, diner, 7 dagen per week)
• Mercure Hotel (173 kamers)
• Train Lodge (44 kamers)
Plannen 2016
• Congreshotel (478 kamers en 4.000 vierkante meter congreszalen)
• Meininger II (zuidvleugel huidige gebouw, 120 kamers)
