Het Museum Zandverhalen is een initiatief van poppenspeler en televisieproducent Aad Peters. Sinds 2018 vult deze indoor-expositie enkele hallen van de voormalige blikfabriek Numan in Elburg, die in 1956 zijn poorten opende. In totaal beslaan de Zandverhalen, verrezen uit vierduizend kubieke meter aan zand, een oppervlakte van vijfduizend vierkante meter. Het fabrieksgebouw zelf mag een fraai staaltje industrieel erfgoed heten en zal ook nog worden gerestaureerd, maar voorlopig ligt het accent op de inhoud.
Vijfendertig beeldhouwers uit de hele wereld hebben zich hier artistiek uitgeleefd; de meesten van Russische origine, aangezien zij in een lange traditie staan van realistische kunst. Levende palm- en olijfbomen onderstrepen de sfeer van de Midden-Oosterse verhalen.
Nog voor de receptiebalie zien we Andries Knevel in zand, alert één vinger geheven en schouder aan schouder met paus Franciscus. Ook Henny Huisman maakt deel uit van deze beeldengroep. Even verder staat Calvijn ons op te wachten; ogenschijnlijk streng belerend, maar met een nauw merkbaar zweem van een glimlach om zijn lippen. Aandoenlijk is het samenzijn van Elisabeth met haar zoontje Johannes en Maria met baby Jezus. Net als Jezus en Johannes als opgroeiende jongetjes, armpje drukkend onder een olijfboom.
Vluchtelingen
Alle Zandverhalen zijn gelinkt aan het christendom in de ruimste zin des woords: van het jodendom in de oudheid uitwaaierend naar eigentijdse en westerse thematiek. Zo zien we het hof van de Egyptische farao waar Mozes opgroeide. Maar ook een gezin in Staphorster klederdracht; nu eens biddend voor de maaltijd, dan weer geknield aan het bed van een ziek kind.
We zien wrede moordpartijen tegenover beroemde iconen van geweldloosheid: Martin Luther King, Nelson Mandela, de Dalai Lama, Mahatma Ghandi… We zien de verschrikking van de zondvloed, waarin mensen worstelen met huizenhoge, barok gestileerde golven. Maar verderop kleumen ook eigentijdse bootvluchtelingen op het strand, uitgeput en omringd door wrakstukken. Alles is ‘geregisseerd’ met veel oog voor detail (let op de wisselende gelaatsuitdrukkingen!), compositie en perspectief.
Oude materialen
Naast het virtuoze beeldhouwwerk is er qua styling heerlijk vindingrijk gespeeld met oude materialen. Roestige stalen balken, antieke trappen met fraaie balustrades, drijfhout, keien, grillige boomstronken, gigantische oude poorten … tot en met (bijna) complete oude botters. Want het museum herinnert je er telkens aan dat je je in een voormalig Zuidersteestadje bevindt, met de botterwerf van Balk nota bene vlak om de hoek.
Ook is er bij de aankleding grif gebruik gemaakt van afgeworpen geweien en hoorns. Bij tijd en wijle zelfs in een iets te gortige hoeveelheid, zodat de geweitjes bijna het zicht benemen op, of afleiden van, de sculpturen zelf.
Precies dit laatste is eigenlijk een beetje jammer: dat de versierdrift uit de hand dreigt te lopen. Wat mij betreft had de stylist sommige sculpturen iets meer voor zichzelf mogen laten spreken. Als je een prachtbeeld van een antilope hebt, voorzien van echte ‘tweedehands’ hoorns, is het niet nodig om daar nog eens tig hoorntjes, geweitjes en schedeltjes omheen te hangen.
Restaurant
Het restaurant is gehuisvest in een strandtent van donkerbruin zeildoek, met een terras tussen twee levensechte oude botters. De aankleding is even rustiek als associatief; zo staat er een arrenslee, getrokken door een gepensioneerd draaimolenpaard dat weer geleid wordt door een gepolychromeerde gipsen engel − of misschien is het een heilige, dat kan ik niet goed beoordelen. Op de tafels liggen ouderwetse kinderboeken. De strandtent is intiem verlicht en opgeleukt met ontelbare antiquarische curiosa. Er liggen brokken steen, geoden en versteend hout uitgestald, en je kunt er souvenirs kopen.
Museum Zandverhalen is een aanrader voor wie een aantal Bijbelverhalen in 3D wil zien − met veel fantasie en symboliek weergegeven − en daarbij aan het denken wil worden gezet. Want de kunstenaars laten je nog eens realiseren welke invloed de kerk op de wereldgeschiedenis heeft gehad: soms ten goede, en soms helaas ook ten kwade.
Museum Zandverhalen
J.P. Broekhovenstraat 9-11, 8081 HB Elburg
Website: zandverhalen.nl
