Op 23 april legden zowel de coalitiepartijen als de oppositie staatssecretaris Wiebes van Financiën en minister Asscher van Sociale Zaken het vuur aan de schenen, in een algemeen overleg over de situatie van zzp'ers in de zorg. Het debat wordt morgen voortgezet. Nu moet ook staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid zich komen verantwoorden. De problemen spelen zich immers af op zijn beleidsterrein.
Zelfstandigen kunnen in de praktijk alleen in de zorg werken via een bemiddelingsbureau. Anders vinden zorginstellingen het te veel gedoe. Op zich zou dat geen probleem hoeven te zijn, ware het niet dat de belastingdienst zzp'ers die via zo'n bureau werken steeds vaker beschouwt als 'schijnzelfstandigen'. Het gevolg daarvan is dat de zzp'ers die het betreft hun fiscale status als ondernemer kwijtraken. Zorginstellingen durven nu geen zaken meer met hen te doen omdat zij naheffingen en boetes vrezen. Sommige zzp'ers zijn daardoor zonder werk en zonder inkomen te zitten. En cliënten blijven verstoken van de zorg van hun keuze.
Hoe creëer ik een probleem als er geen probleem is?
Een typisch geval dus van: hoe creëer ik een probleem als er geen probleem is? Daar was en is kamerbreed de nodige verontwaardiging over. In het eerste debat, voor het mei-reces, moest het kabinet al toezeggen om actiever naar een oplossing te zoeken. Op dat moment konden de bewindslieden echter nog niet alle vragen beantwoorden die de kamerleden hadden gesteld. Staatssecretaris Wiebes had namelijk op het laatste nippertje aanvullende stukken naar de kamer gestuurd, en die had nog niemand echt goed kunnen lezen. Bovendien hadden de parlementariërs graag ook staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid aan de tand willen voelen – maar die was op dat moment elders in het gebouw van de Tweede Kamer bezig met zijn verdediging van de WMO.
Alleen SP, CDA en D66 hebben aanvullende vragen ingediend
Vandaar dat werd besloten het debat later voort te zetten. Dat gebeurt dus morgen. Na alle opwinding in de eerste termijn is het opvallend – en voor de betrokken zzp'ers teleurstellend – dat alleen SP, CDA en D66 de afgelopen weken gebruik van de gelegenheid hebben gemaakt om aanvullende vragen in te dienen. De SP hamert daarbij vooral op het belang van de mensen die zijn aangewezen op de zorg die eerst door zzp'ers werd verleend. Het CDA duikt diep in de details van de door het kabinet voorgestelde pilot waardoor 1.500 van 20.000 zorg-zzp'ers alsnog aan de slag zouden kunnen blijven. D66 wil van staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) weten hoe een en ander zich precies verhoudt tot de wet- en regelgeving op zijn terrein. Daar mag een mogelijke oplossing niet op stuk lopen.
Formeel gaat het debat alleen over de situatie van zelfstandigen in de zorg. Op de achtergrond speelt echter ook de manier mee waarop de overheid met zzp'ers in het algemeen omgaat. Het kabinet heeft de kamer een zogenaamd interdepartementaal beleidsonderzoek (IBO) toegezegd om in kaart te brengen wat daarin de rol is van de verschillende departementen. De resultaten daarvan komen echter pas tegen prinsjesdag beschikbaar.
De VAR-module hangt ook nog boven de markt
Wat ook nog boven de markt hangt, is de vervanging van de huidige papieren VAR-verklaring door een webmodule. Het idee is dat vanaf 1 januari 2015 zzp'ers bij elke opdracht die zij krijgen aan de fiscus gaan opgeven waarom zij die als zelfstandig ondernemer denken te mogen doen in plaats van in loondienst. Door hun opdrachtgevers daarvoor mee te laten tekenen, wil het kabinet een scherper onderscheid gaan maken tussen echte zzp'ers en schijnzelfstandigen.
Die webmodule ontwikkelt zich in rap tempo tot een hoofdpijndossier voor de verantwoordelijke staatssecretaris Wiebes van Financiën (VVD). Eind vorig jaar stapten de belangenorganisaties van zzp'ers al uit de overleggroep die de ontwikkeling van de webmodule moest begeleiden. Zij waren gefrustreerd, omdat zij geen gehoor vonden voor hun vrees dat er een enorme bureaucratie werd opgetuigd die het opdrachtgevers en opdrachtnemers alleen maar moeilijker zou maken om zaken te doen.
'De kans dat dit onderzoek wèl gunstig uitvalt voor Wiebes lijkt te verwaarlozen'
De bange voorgevoelens van de zzp-organisaties werden bevestigd door een onderzoek van Actal, het college waar het kabinet nieuwe wet- en regelgeving moet laten toetsten op doeltreffendheid en doelmatigheid. De conclusies van Actal waren ronduit vernietigend. De webmodule zou totaal niet helpen om schijnconstructies terug te dringen, maar zou wel een ernstige verzwaring betekenen voor de administratieve lasten van opdrachtgevers en opdrachtnemers. Tijdens de eerste ronde van het kamerdebat bleek echter dat staatssecretaris Wiebes er pas die week achter was gekomen dat het Actal-advies al sinds februari op zijn departement in een la lag. Hij maakte daarvoor royaal excuses. De kamer accepteerde die, maar wil nog wel het naadje van de kous weten.
Ook morgen zal Wiebes echter nog geen openheid van zaken geven. Hij wil de kamer pas vertellen wat hij met alle kritiek gaat doen als ook de resultaten beschikbaar zijn van een tweede onderzoek, waarin wordt gepoogd de effecten in kaart te brengen die de webmodule op de arbeidsmarkt zal hebben. Onderzoekers van o.a. de Erasmus Universiteit hebben afgelopen maanden vooral met grote opdrachtgevers en hun organisaties gesproken over wat zij van de voorgestelde procedure vinden. De resultaten daarvan worden nu verwerkt, en komen naar verwachting tegen de zomer beschikbaar. De kans dat dit onderzoek wèl gunstig uitvalt voor Wiebes lijkt te verwaarlozen.
In 2015 weer hetzelfde gedoe, maar dan in alle sectoren waar zzp'ers werken
De grote vraag is wat dat dan weer betekent voor de doelstelling van het kabinet om volgend jaar 100 miljoen euro extra aan belasting op te halen door het aantal schijnzelfstandigen terug te dringen. In het begrotingsakkoord dat VVD en PvdA vorig jaar sloten met D66, CU en SGP was dat bedrag al ingeboekt. In de aanloop naar prinsjesdag 2014 moeten die partijen daar nog maar eens goed naar kijken. Anders krijgen we in 2015 weer hetzelfde gedoe als nu in de zorg, maar dan in alle sectoren waar veel zzp'ers werken.
Het kamerdebat van 13 mei is formeel een algemeen overleg van de vaste commissies voor Sociale Zaken, Financiën en Volksgezondheid. Het begint om 17:30 uur en duurt tot 20:00 uur. Liefhebbers kunnen het meemaken in de Thorbeckezaal. Er is ook een live stream via www.tweedekamer.nl
